آسیای مرکزی از جمله مناطقی است که تنوع چشمگیری از فرصت‌ها و چالش‌ها را دارا می‌باشد. فراوانی ذخایر منابع طبیعی، پتانسیل‌های جمعیتی، فرصت‌های ترانزیت در مرکز اوراسیا با ضعف نهادهای سیاسی، پتانسیل‌های قابل توجه برای درگیری، اقتصادهای متنوع و بسیار ریسک‌پذیر و همچنین مجموعه‌ای از چالش‌های امنیتی بیرونی و داخلی از جمله فرصت‌ها و چالش‌های این حوزه می‌باشند. از جمله مهمترین مباحث که در نشست‌های آکادمیک بررسی می‌شود، مجاورت جغرافیایی آُسیای مرکزی به افغانستان یکی از مراکز بی‌ثبات با درجه امنیتی مرزی بسیار پایین است. مسئله تهدید داعش و سایر گروه‌های تروریستی، مواد مخدر و سرایت ناامنی از افغانستان به این محدوده جغرافیایی موضوعی است که در نشست مشترک آمریکا و آسیای مرکزی موسوم به C5+1 نیز موضوعیت محوری دارد. لذا یکی از محورهای شکل‌گیری فرمت C5+1 موضوع تاثیرات مثبت و منفی افغانستان بر آسیای مرکزی بوده و از همین رو اغلب این کشورها از این راهبرد واشنگتن استقبال کرده‌اند.
.

ایران شرقی/

سیدمیثم موسوی*

از زمان فروپاشی شوروی در سال 1991، منطقه آسیای مرکزی به محلی تبدیل شده است كه در معرض سواستفاده قدرت‌های بزرگ " آمریكا، روسیه و چین " قرار گرفته است. در حالی که حضور روسیه و چین در منطقه غالباً به عنوان "حق همسایگی" تلقی می‌شد، اما حضور ایالات متحده تأثیر دوگانه‌ای داشت: از یک سو، کشورهای منطقه آن را به عنوان یک دوست می‌بینند و امیدوار بودند که بتوانند به کمک آن به توسعه اقتصادی دست پیدا کنند. از طرف دیگر، روسیه و چین بیش از پیش نگران حضور رقیب ژئوپلیتیکی خود در حیاط خلوت خود شدند.
ایالات متحده پس از فروپاشی شوروری، چشم انداز منطقه‌ای را تقویت کرده و از استقلال این کشورها و توسعه دموکراتیک آنها حمایت کرد. برخی از کارشناسان آمریکایی حتی مفهوم "آسیای مرکزی را به عنوان یک منطقه عاری از قدرت بزرگ" پیشنهاد داده‌اند. در جریان تعامل ایالات متحده و آسیای مرکزی، استراتژی واشنگتن از اصول کلی و دیدگاه‌ها به مفاهیم قوی‌تری تکامل یافت. پلتفورم C5+1 که در سال 2015 تأسیس شد، یک قدم بزرگ به سمت جلو بوده است.
این در حالی است که کارشناسان سیاسی  پلتفورم C5+1 را نوعی جنگ سرد جدید میان ایالات متحده و روسیه دانسته‌اند!

پلتفورم C5+1 "آمریکا را دوباره عالی کن"
اصلی‌ترین رویکرد واشنگتن برای گسترش نفوذ در آسیای مرکزی، ارائه کمک‌های مالی به کشورهای ضعیف و بسته‌‌های سرمایه‌‌گذاری به کشورهای قدرتمندتر منطقه می‌باشد. با این حال، با افزایش نفوذ اقتصادی چین در منطقه، به نظر می‌رسد این ابزار آمریکایی‌‌ها نیز جذابیت خود را در منطقه از دست داده است. لذا برنامه‌های پیچیده‌تر ژئوپلیتیکی در دستور کار واشنگتن قرار گرفت.
استروب تالبُت معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده در دوره حکومت"بیل کلینتون" که حدود 15 سال نیز ریاست اندیشکده بروکینگز را بر عهده داشت، در زمانی که وزارت امور خارجه محل خدمت او بود در سخنرانی خود در دانشگاه هاپکینز اظهار داشت که ایالات متحده کاری به کار آسیای مرکزی ندارد اما به دیگران نیز اجازه نمی‌دهد که در آنجا قدرت نمایی داشته باشند.
هنگامی که بیشتر قوای ائتلاف به رهبری ایالات متحده تا نیمه سال 2015 از افغانستان خارج شدند، آمریکا با نگاهی به نفوذ گسترده سیاسی و اقتصادی روسیه و چین در منطقه، ابتکار جدیدی را تحت عنوان C5+1 با تمرکز بر تقویت همکاری‌ها میان واشنگتن و 5 جمهوری آسیای مرکزی راه‌ اندازی کرد.
نیشا بیسوال دستیار پیشین وزیر امور خارجه آمریکا در بخش آسیای مرکزی و جنوبی، در دور دوم حکومت اوباما روابط با آسیای مرکزی را در قالب راهبرد C5+1 تا حدودی مستقل از موضوع افغانستان پیش برد.
ترکیب C5+1 برای نخستین بار در جریان سفر وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا به منطقه آسیای مرکزی مطرح شد، سفری که از ٣١ اکتبر تا ٣ نوامبر ٢٠١٥ به طول انجامید و طی آن جان کری در شهرهای سمرقند، بیشکک، دوشنبه، آستانه و عشق‌آباد با مقامات عالی­مرتبه پنج کشور منطقه آسیای مرکزی دیدار کرد و علاوه بر این دیدارها، برای نخستین بار طی ٢٥ سال گذشته اجلاس مشترک آمریکا و پنج کشور منطقه آسیای مرکزی در چهارچوب پلتفورم ١+٥ (پنج کشور آسیای مرکزی و آمریکا) در شهر سمرقند تشکیل شد.
سفر وزیر امور خارجه ایالات متحده به منطقه آسیای مرکزی در سال 2015 از معنا و مفهوم خاص و متفاوتی نسبت به دیگر سفرهای پیشین وزاری امور خارجه آمریکا برخوردار بود که به گونه خلاصه می‌توان به آنها این چنین اشاه کرد:

• دیدار جان کری وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده در دوره اوباما را می‌توان بی‌سابقه دانست. این سفر و دیدار از هر پنج کشور منطقه آسیای مرکزی پس از 25 سال صورت گرفت که در نوع خود می‌تواند قابل بررسی باشد.
  ایالات متحده پس از 25 سال سفر قابل توجهی را به گونه هم زمان از پنج کشور آسیای مرکزی داشت. این به نوبه خود می‌تواند این نکته را برجسته نماید که آسیای مرکزی در سیاست خارجی و سند استراتژی امنیت ملی این کشور جایگاه تازه‌ای پیدا کرده است.

• اما بُعد مهم و قابل ملاحظه سفر جان کری به منطقه آسیای مرکزی وضعیت افغانستان و نگرانی شدید کشورهای منطقه آسیای مرکزی از گسترش موج بی‌ثباتی، افراط‌گرایی، تروریسم و قاچاق مواد مخدر از افغانستان به سوی آسیای مرکزی است.

• حمایت، تقویت حاکمیت و استقلال کشورهای آسیای مرکزی به صورت جداگانه و در کل منطقه. ایالات متحده همچنین به سازماندهی مانورهای نظامی مشترک با حضور نمایندگان نیروهای نظامی منطقه ادامه خواهد داد.
  کاهش تهدیدات تروریستی در آسیای مرکزی. ایالات متحده همکاری‌های خود را با منطقه در مبارزه با تروریسم و ​​افراط‌گرایی ادامه خواهد داد.
  گسترش و حمایت از ثبات در افغانستان. ایالات متحده از همکاری دولت‌های آسیای مرکزی همراه با افغانستان (در زمینه‌های انرژی، تجارت و سایر موارد ) پشتیبانی خواهد کرد.
  ترویج تعامل میان کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان. کشورهای آسیای مرکزی باید از طریق حوزه‌های انرژی، اقتصاد، فرهنگ، تجارت و امنیت روابط مستقیمی با افغانستان برقرار کنند که مستقیماً به ثبات منطقه کمک می‌کند.
  ترویج قوانین و اصلاح حقوق بشری. ایالات متحده از توسعه جامعه مدنی در کشورهای منطقه و اصلاحات با هدف تقویت حاکمیت قانون حمایت خواهد کرد.
   سرمایه گذاری ایالات متحده در آسیای مرکزی. ایجاد یک محیط تجاری مناسب در آسیای مرکزی باعث می‌شود تا شرکت‌های آمریکایی جذب شوند و دستیابی به اهداف توسعه وسیع‌تر را تسهیل می‌کند.