ایران شرقی/

بصیر احمد حسین‌زاده*

ساکنان سرزمین فلات ایران که شامل ایران کنونی، افغانستان، کشورهای آسیای مرکزی و بخشی از شبه قاره هند بوده از گذشته‌های بسیار دور نوروز را گرامی داشته و آن را جشن می‌گرفتند.
مردم افغانستان نیز به عنوان بخش از ساکنان فلات ایران از حدود 6 هزار سال پیش نوروز را همه ساله پاس داشته و در این ایام به جشن و شادمانی می‌پردازند.

پیشینه جشن نوروز در افغانستان به شهر بلخ باز می‌گردد که بر اساس برخی منابع تاریخی در روز اول نوروز، جمشید نخستین پادشاه قوم آریایی بر تخت پادشاهی نشست و از آن روز همه ساله نوروز را گرامی می‌دارند و بر همین اساس از عید نوروز به عنوان «عید جمشیدی» یا «عیدسلطانی» نیز یاد کرده‌اند.
فردوسی شاعر بزرگ زبان فارسی نیز در شاهنامه بر همین موضوع تاکید کرده است:
به نوروز نو شاه گیتی فروز
بر آن تخت بنشست فیروز روز
چنین جشن فرخ از آن روزگار
بمانده از آن خسروان یادگار

با ظهور اسلام نوروز در افغانستان، رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت و این سنت باستانی به فرهنگ اسلامی آمیخته شد و تا کنون نیز همه ساله سنت پاسداشت نوروز برگزار می‌شود.
از جشن میله گل سرخ که اینک همه ساله در شهر مزار شریف برگزار می‌شود می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های نوروز در سطح کشورهای منطقه یاد کرد که با شکوه خاصی در روز اول سال خورشیدی با برافراشتن (جهنده)علم منسوب به امام علی(ع) در این شهر برگزار می‌شود.
 در حال حاضر علاوه بر بلخ، در کابل پایتخت افغانستان و دیگر شهرهای این کشور مانند هرات، غزنی، تخار، بدخشان و برخی از مناطق مرکزی نیز از عید نوروز به شکل ویژه‌ای تجلیل می‌شود.

بر خلاف تصور رایج تجلیل از نوروز اختصاصی به یک قوم خاص در افغانستان نداشته و اقوام پشتون نیز از نوروز به شکل ویژه‌ای از دیر باز تجلیل می‌کرده‌اند.
آیین تجلیل از نوروز در شهر، روستا و میان چادر نشینان قوم پشتون به شکل‌های متفاوتی برگزار می‌شود که نشان از اهمیت نوروز در نگاه این قوم دارد.
مجموعه از ترانه‌های نوروزی پشتو با عنوان «لندی» که به فارسی هم ترجمه شده است نشان می‌دهد نوروز در میان قوم پشتون در افغانستان جایگاه بلندی دارد. 

با توجه به این که تجلیل از نوروز سنت مشترک کشورهای منطقه افغانستان، ایران، آسیای مرکزی و شبه قاره هند است جشن‌ها و مراسم‌های این ایام نیز میان این ملت‌ها مشترکات فروانی دارد و البته مشترکات نوروزی مردم ایران و افغانستان از ویژگی‌های خاصی برخوردار است.
ایران و افغانستان در حال حاضر تنها دو کشوری در جهان هستند که نوروز را به شکل ویژه‌ای گرامی می‌دارند و علاوه بر داشتن زبان و فرهنگ مشترک تقویم مشترک نیز دارند و سال خورشیدی که مبدا آن روز اول نوروز است فقط میان مردم این دو کشور رایج است.

دعای تحویل سال، سفره هفت سین یا هفت میوه، سبزه انداختن، چهارشنبه سوری و سیزده نوروز و خانه تکانی قبل از عید از دیگر مشترکات مردم ایران و افغانستان در ایام نوروز است.
در حال حاضر جشن نوروز بزرگترین ظرفیتی است که کشورهای منطقه را می‌تواند به هم پیوند دهد و در راستای همدلی و همگرایی منطقه‌ای از این جشن باستانی به خوبی می‌توان استفاده کرد.  
 انتهای مطلب/
 
* نویسنده و روزنامه‌نگار