ایران شرقی/

9 نوامبر خبری مبنی بر کنترل کامل شهر «ابوکمال»، آخرین تکیه‌گاه داعش در استان «دیرالزور» توسط ارتش روسیه منتشر شد. بسیاری از شبه‌نظامیان این سازمان تروریستی قدرتمند همانند جنایتکاران نظامی نازی در آخرین روزهای موجودیت «رایش سوم»، تسلیم آمریکایی‌ها و نه کسانی که آنها را شکست داده‌اند خواهند شد. تاریخ تکرار می‌شود: بهار سال 1945 متحدان آمریکا اسرای آلمانی را برای حمله مشترک (با نیروهای بریتانیایی) به اتحاد جماهیر شوروی آماده می‌کردند. در حال حاضر، آمریکا به منظور ضربه به روسیه، شبه‌نظامیان را به افغانستان اعزام می‌کند.

اتحاد آمریکا و داعش در افغانستان برای یک هدف بزرگ

مهاجرت شبه‌نظامیان داعش به افغانستان پس از اقدامات نیروهای دولتی سوری مورد حمایت روسیه و ایران برای بازپس‌گیری قلمروهای خود، افزایش یافته است. مسلم است که ایدئولوگ‌های داعش هرگز از ایده وابسته کردن افکار عمومی کشورهای اسلامی به خود و تصرف منابع مالی کشورهای همسایه امتناع نورزیده‌اند. به عنوان مثال، در نقشه‌های سرزمینی آنها، نه تنها جمهوری‌های مسلمان روسی قفقاز و ولگا، بلکه نیمی از سیبری با رنگ سیاه مشخص شده‌اند. به اعتقاد رهبران داعش، رسیدن به مناطق روسیه از طریق نفوذ در جمهوری‌های پساشوروی ساده‌تر است و بهترین مسیر افغانستان امروز است.

استخدام کنندگان در هر جایی که بتوانند نفوذ کنند، به فعالیت مشغولند. اعضای "مجلس" تاتار کریمه و همچنین بسیاری از بومیان قفقاز، ولگا، جمهوری‌های آسیای مرکزی و کشورهای اسلامی هم مرز با آنها در اقدامات نظامی علیه نیروهای دولتی سوریه، ایران و عراق شرکت داشته‌اند. استخدام شبه‌نظامیان در مسکو، سنت‌پترزبورگ و دیگر شهرهای بزرگ کل فضای پساشوروی صورت می‌گیرد.

نیروهای دولتی تاکنون تاحدودی در مقابل نفوذ گروه‌های داعش به افغانستان (که رهبر تروریست‌ها آن را یکی از مناطق خلافت خود می‌داند) را گرفته‌اند. در اینجا منافع این سازمان تروریستی بین‌المللی مورد حمایت آمریکا با منافع طالبان که هدفش استقلال افغانستان (عدم وابستگی به هیچیک از نیروهای خارجی) است در مقابل هم قرار می‌گیرد. در اوایل سال جاری این دو سازمان به یکدیگر اعلام جهاد کردند.

اما با این وجود، برخی از طالبان به داعشی‌ها روی خوش نشان می‌دهند. آمریکایی‌ها هم به این آتش دامن می‌زنند. چرا که توقف تقویت مواضع داعش در جمهوری اسلامی افغانستان (به دلیل مخالفت طالبان) نارضایتی واشنگتن (واشنگتن در اواخر تابستان از افزایش تعداد نیروهای خود در این کشور برای مبارزه با طالبان خبر داده بود) را برانگیخت. این بدان معناست که آمریکا و پیروانش که در اشغال افغانستان حضور دارند، خود را متحدان داعش در جنگ علیه تنها سازمان اسلامی (که آمریکا در ایجاد آن حضور نداشته است) اعلام کرده‌اند.  

در حال حاضر، ارتش سوریه با حمایت نیروهای هوایی حامی دولت بشار اسد، آزادسازی سوریه از دست شبه‌نظامیان داعش را تکمیل می‌کند. شبه‌نظامیان داعش مجبورند یا پناهنده اروپا شوند، یا به وطن خود بازگردند و یا جنگ در جبهه‌های جدید – به ویژه در افغانستان که آمریکا سعی دارد با تمام روش‌های ممکن (از جمله تبدیل افغانستان به پایگاه جدید داعش) از ورودش به سازمان همکاری شانگهای جلوگیری کند - را ادامه دهند.  

توجه زیاد داعش به افغانستان بدین دلیل نیست که هیچ جای دیگری برای رفتن ندارد. حتی بهترین ایده هم نمی‌تواند بدون پایگاه مالی، توده‌ها را متحد کند. میادین نفتی عراق و سوریه پایگاه مالی داعش بودند. تجارت نفت و محصولات نفتی نه تنها امکان خرید سلاح و مهمات و پرداخت دستمزد مزدوران، بلکه امکان تامین بودجه برخی برنامه‌های اجتماعی (که داعشی‌ها به لطف آنها از حمایت برخوردار شده‌اند) را فراهم می‌آورد. اما به محض عقب‌نشینی شبه‌نظامیان تحت فشار مخالفانشان، این منابع درآمدی به شدت کاهش یافتند.

به نظر می‌رسید که افغانستان در این برنامه هیچ چشم‌اندازی ندارد، چرا که در این کشور صنعت قدرتمند و ذخایر قابل توجه نفت و گاز وجود ندارد. اما طبق اطلاعات سازمان ملل متحد، در افغانستان حدود 90% از تولید جهانی تریاک متمرکز شده است. در ضمن، مناطق تحت کشت محصولات خشخاش در زمان اشغال کشور توسط نظامیان آمریکایی 30 برابر افزایش یافته است. علاوه بر این، این کشور دارای مرز مشترک با سه جمهوری سابق شوروی است. در ترکمنستان که دارای ذخایر بزرگ گاز و نفت است، بیش از 5 میلیون نفر زندگی می‌کنند. ازبکستان علاوه بر در اختیار داشتن این منابع، دارای صنعتی بسیار قدرتمند است، اما سطح زندگی مردم در آن بسیار پایین است. سطح زندگی مردم در تاجیکستان که نه تنها از طریق روابط خویشاوندی (از 33% تا 38% مردم افغانستان تاجیک تبار هستند)، بلکه از طریق حمل و نقل مواد مخدر (که بخش قابل توجه آن از طریق تاجیکستان به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و اروپا فرستاده می‌شود) با افغانستان در ارتباط است، پایین‌تر است. 

بازگشت به خانه: با چه ماموریتی؟

تهدیدهای جمهوری‌های آسیای مرکزی از جانب داعش (از افغانستان) هشدارهای بیهوده‌ای نیستند. در سال 2016 شبه‌نظامیان داعش (از قلمروی افغانستان) برای نفوذ به مناطق داخلی ترکمنستان، به شدت با مرزبانان ترکمنی مبارزه می‌کردند. این در شرایطی است که اقدامات شدید نیروهای امنیتی ازبکستان که به بررسی روابط تمام شهروندان در خارج از کشور می‌پردازند، ازبکستان را از رشد روز افزون طرفداران دولت اسلامی نجات داد.

«ویکتور واسیلیف» نماینده تام‌الاختیار روسیه در سازمان "پیمان امنیت جمعی" ضمن اشاره به تمرکز داعشی‌ها در مرز تاجیکستان-افغانستان در ماه مارس سال جاری خاطرنشان کرد: در حال حاضر، در حاشیه رودخانه «پنج» بیش از 300 شبه‌نظامی حضور دارند که با نیروهای افغانستان مبارزه می‌کنند. علاوه بر این، در ماه جاری بیش از 700 شبه‌نظامی داعش وارد ولایت بدخشان شده‌ و شروع به استخدام فعال تاجیک‌ها و ترکمن‌های قومی کرده‌اند.

به گفته «آلبیر کرگان‌اف» رئیس مجمع معنوی مسلمانان روسیه، اخیرا در میان مهاجرین مسلمان تاجیک‌تبار افراط‌گرایی به صورت جدی مشاهده می‌شود و یکی از دلایل اصلی آن تشدید فعالیت استخدام‌کنندگان داعش است.

طبق اطلاعات «یوری خاچاتوراف» دبیر کل سازمان پیمان امنیت جمعی، تعداد داعشی‌هایی که در جنگ با سوریه و عراق شکست خورده بودند تا اواسط ماه اکتبر در شمال افغانستان در نزدیکی مرزهای تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان افزایش یافته است. خاچاتاراف خاطرنشان کرد: در شمال افغانستان گروه بزرگی از طالبان متمرکز هستند. علاوه بر این، در آنجا داعش نیز ظهور یافته است که تعداد آنها در شمال افغانستان حدود 7 هزار نفر برآورده شده است. این مسئله بسیار جدی است. دبیر کل سازمان پیمان امنیت جمعی بر این باور است که فعلا تروریست‌ها به دلیل گردنه‌های مسدود شده با برف قادر به انجام کاری نخواهند بود، اما تشدید فعالیت آنها در فصل بهار انتظار می‌رود.

سرلشگر «الکساندر مانیل‌اف» رئیس سازمان هماهنگی شورای فرماندهان نیروهای مرزی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع اظهارات وی را تایید کرده و افزود: گروه‌های بزرگ شبه‌نظامیان در بخش تاجیکی مرز افغانستان مشاهده می‌شود. آنها شامل گروه‌های 50 تا 100 نفری بوده و با وخامت اوضاع افغانستان خطرات و تهدیدات خاصی را در این مرز ایجاد می‌کنند.  

سرلشگر «آندری نوویک‌اف» رئیس مرکز ضد تروریستی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع با اشاره به تغییر مکان استقرار نیروهای داعش پس از شکست در سوریه و عراق، خاطرنشان کرد: با توجه به فعالیت داعش در افغانستان می‌توان پیش‌بینی کرد که وظیفه استراتژیک این گروهک در میان مدت، گسترش حضور در شمال کشور برای دسترسی به مناطق نزدیک مرزهای کشورهای آسیای مرکزی و منطقه خودمختار سین‌کیانگ-اویغور چین خواهد بود.

به گفته مانیل‌اف، در میان داعشیان متمرکز شده در نزدیکی مرزهای کشورهای پساشوروی، تعداد بومیان کشورهای مستقل مشترک‌المنافع زیاد هستند. محققان مستقل نیز این موضوع را تایید می‌کنند. در میان آنها حدود 3000 روس تبار، بیش از 1000 تاجیک تبار و بیش از 1500 ازبک تبار حضور دارند. حدود 10% آنها به وطن خود بازگشتند، اما این تعداد ممکن است پس از رویدادهای اخیر در ایران، لیبی و سوریه افزایش یابد.

با توجه به اینکه بیشتر شبه‌نظامیان داوطلب "دولت اسلامی" حاملین ایدئولوژی اسلام‌گرایی رادیکال و نه مزدورانی بی‌هدف هستند، بعید است که بازگشت این افراد به خانه به معنای خداحافظی با تروریسم باشد. این یک وقفه کوچک قبل از مبارزات جدید است که برای استخدام افراد جدید به کار می‌رود.

به همین دلیل نظامیان در مورد خطر وضعیت موجود در نزدیکی مرزهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و ترکمنستان هشدار می‌دهند. مرکز ضد تروریستی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در حال حاضر، بر استخدام‌های داعش نظارت دارد. دولت تاجیکستان که مرز تاجیکستان-افغانستان را "مرز تمدن‌ها" می‌نامد نیز نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.

مسلمانان روسیه هم این موضوع را درک می‌کنند. اما متاسفانه همکاران روحانی آنها در تاجیکستان دعوت مسلمانان روسیه به همکاری در زمینه جلوگیری از افراط‌گرایی و تروریسم را درک نمی‌کنند. آلبیر کرگان‌اف خاطرنشان می‌کند: افراط‌گرایی مهاجرین پدیده‌ای خطرناک است، چرا که این پدیده در وهله اول به امنیت کشور آسیب می‌رساند. سازمان‌های ملی و سفارت‌خانه‌های ما باید به طور خاص در این حوزه فعالیت کنند. اما فعلا چنین همکاری مشاهده نمی‌شود. 

احتمالا روحانیون تاجیکستان هنوز جدیت این تهدید را درک نکرده‌اند. کرگان‌اف هشدار می‌دهد: در حال حاضر، در مرزهای تاجیکستان، ترکمنستان و افغانستان گروهک افراطی بزرگ جدید با تعداد چند هزار نفر تحت عنوان "خراسان" ایجاد شده است. با توجه به اینکه مرزهای تاجیکستان و افغانستان بسیار ضعیف و شکننده هستند، خطر اتحاد افراط گرایان (با تعداد زیادی از شبه‌نظامیان تاجیک تبار) در آن وجود دارد. اما آیا روحانیون تاجیکستان قبل از وخامت اوضاع این موضوع را درک خواهند کرد؟