چنین اقداماتی بیشتر حالت یک حرکت تاکتیکی را دارد زیرا در حال حاضر رقابت واقعی برای هیچ یک از بازیگران خارجی با روسیه در عرصه‌های نظامی و امنیتی تاجیکستان امکان‌پذیر نمی‌باشد. از این لحاظ برگزاری همزمان تمرینات آمریکایی‌ها با رزمایش روس‌ها را نمی‌توان دلیل جدی برای شکل گرفتن رقابت نظامی و امنیتی این دو قدرت در تاجیکستان دانست.

ایران شرقی/ تمرینات نظامی همزمان تاجیکستان با آمریکایی‌ها از 27 مارس تا 7 آوریل (7-18 فروردین) و با روس‌ها از 27 تا 30 مارس در راستای مبارزه با تروریسم و افراط گرایی صورت گرفت. در همین ارتباط خبرنگاران ایران شرقی اقدام به گفت‌وگو با چند تن از کارشناسان سیاسی و امنیتی تاجیک نموده است.

«مهدی صابراف» کارشناس مسائل نظامی و امنیتی:
این تمرینات نشان داد که تاجیکستان و آمریکا در امر مبارزه علیه تروریسم فراملی و کلا همکاری‌های امنیتی وارد مرحله جدیدی شده‌اند. البته این اتفاق یک دفعه نیفتاد بلکه طی سال‌های طولانی آمریکایی‌ها با ارائه کمک‌های مختلف به نهادهای نظامی و امنیتی تاجیکستان به نوعی موفق به جلب اعتماد دوشنبه شدند. به خصوص اینکه هم مقامات سیاسی و نظامی و هم بخشی از جامعه تاجیک از این نوع همکاری‌ها با کشورهای خارجی حمایت می‌کنند.
موضوع به آن ارتباط دارد که در میان برخی از مقامات و روشنفکران تاجیک نسبت به اقدامات روس‌ها در برابر کشورشان احساس ناراحتی وجود دارد. این ناراحتی بیشتر به عدم پایبندی روسیه به تعهداتش در زمینه‌های نظامی و امنیتی بر می‌گردد. به عنوان مثال روسیه در رابطه با تجهیز مرز تاجیکستان با افغانستان باید اقداماتی را انجام می‌داد که با گذشت سال‌ها انجام نداد و دوشنبه مجبور شد از کمک‌های آمریکا استفاده کند. اگر در حقیقت در امر تجهیز پاسگاه‌های مرزی تاجیکستان با افغانستان کمک‌های آمریکا نبود، امروز این مشکل همچنان ادامه داشت. بنابراین همکاری‌های نظامی و امنیتی تاجیکستان با آمریکا و سایر کشورهای خارجی باعث می‌شود تا روسیه یک مقدار به تعهدات خود توجه کند. در غیر این صورت مسکو کشور ما را هنوز هم بخشی از مستعمره خود تلقی کرده و به فکر انجام قول و قرارهای خود نخواهد بود.
یعنی چنین اقداماتی بیشتر حالت یک حرکت تاکتیکی را دارد زیرا در حال حاضر رقابت واقعی برای هیچ یک از بازیگران خارجی با روسیه در عرصه‌های نظامی و امنیتی تاجیکستان امکان‌پذیر نمی‌باشد. از این لحاظ برگزاری همزمان تمرینات آمریکایی‌ها با رزمایش روس‌ها را نمی‌توان دلیل جدی برای شکل گرفتن رقابت نظامی و امنیتی این دو قدرت در تاجیکستان دانست. زیرا در تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا کلا حدود 250 نفر نمایندگان نیروهای امنیتی دو کشور حضور یافتند و در رزمایش مشترک تاجیکستان و روسیه بالای 50 هزار نفر نظامی و تعداد بالای تجهیزات نظامی به شمول هواپیماهای استراتژیک شرکت داشتند.

«حلیم فصح الدین اف» کارشناس مسائل منطقه
 البته از نظر سابقه همکاری و سطح حضور نظامیان و نمایندگان نیروهای امنیتی آمریکا و روسیه با تاجیکستان، این تمرینات با هم بسیار متفاوت می‌باشند. بنابر اطلاع سفارت آمریکا در دوشنبه، در این برنامه حدود 150 نفر نظامی آمریکایی حضور یافته و هدف همکاری و همگرایی نیروهای امنیتی در امر مبارزه با تروریسم فراملی دنبال شده است.
البته برای تاجیکستان برگزاری چنین تمرینات مشترکی با آمریکا بی‌سابقه بوده و هنوز نمی‌توان مشخصا از آن صحبت کرد که این تمرینات در اصل چه اهدافی را می‌تواند دنبال کند. موضوع به آن بر می‌گردد که تاجیکستان عضو بلوک نظامی سیاسی «سازمان پیمان امنیت جمعی» بوده و از امکان آماده‌سازی کادر نظامی خود در روسیه، قزاقستان و بلاروس و همچنین جلب مربیان آموزش نظامی از این کشورها برخوردار می‌باشد. از این جهت، تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا به خودی خود اتفاقی جالب است.
به نظر می‌رسد که اهداف این تمرینات فراتر از محدوده اقدامات رسما اعلام شده مبارزه با تروریسم و گروه‌های افراطی خواهد بود. می‌توان این پیش بینی را داشت که آمریکا با استفاده از این موقعیت سعی در تقویت تماس‌های خود با مقامات نیروهای امنیتی تاجیکستان خواهد کرد. نکته دوم اینکه آمریکا از طریق برگزاری چنین تمریناتی تلاش خواهد کرد تا بهره‌وری آماده سازی نیروهای امنیتی بر اساس استانداردهای ناتو را به نمایش بگذارد. آمریکا ممکن است در آینده واحدهای آموزش دیده نیروهای امنیتی تاجیک را برای مشارکت در برنامه‌های خود در خارج (تمرینات بین‌المللی و...) جلب کند.
نباید کمک‌های نظامی- فنی آمریکا را صرفا به عنوان یک اقدام خیرخواهانه تلقی کرد. واشنگتن معمولا در عوض هر دلاری که می‌گذارد تلاش می‌کند که حداقل دو دلار به دست بیاورد. بنابراین بعید نخواهد بود که ضمن برگزاری تمرینات در تاجیکستان آمریکایی‌ها به جمع آوری اطلاعات مورد نظر خود مشغول شوند. چنین اطلاعاتی می‌تواند به چگونگی سطح آمادگی ارتش، تسلیحات و تجهیزات نیروهای مسلح و حتی تمایلات سیاسی نظامیان تاجیک ارتباط داشته باشد.
اما نکته جالب‌تر، همزمانی برگزاری تمرینات مشترک تاجیکستان با آمریکا و روسیه می‌باشد. اینکه همزمانی برنامه روس‌ها و آمریکایی‌ها در تاجیکستان اتفاقی است یا برنامه‌ریزی شده، خیلی اهمیت ندارد. اما با این وجود اگر به موضوع از نقطه نظر رقابت‌های بین این دو قدرت در منطقه نگاه کنیم پس خواهیم دید که سطح تمرینات مشترک با آمریکا با رزمایش تاجیکستان و روسیه به لحاظ گستردگی حضور نظامیان و تجهیزات مربوطه بسیار متفاوت بود.
رزمایش مشترک با روسیه بزرگ ترین رزمایش در بیست و پنج سال اخیر در تاجیکستان دانسته می‌شود. مسکو در این رزمایش نه تنها از پایگاه نظامی خود در تاجیکستان استفاده کرد بلکه از واحدهای نظامی مستقر در مناطق مرکزی روسیه نیز بهره برداری به عمل آورد که به عنوان مثال می‌توان به انتقال هواپیماهای نظامی نظیر موشک‌اندازهای «توپولوف 23» و بمب افکن‌های استراتژیک «توپولف 95» اشاره کرد. طرف تاجیک نیز برای این رزمایش حدود 50 هزار نفر از نظامیان و نیروهای ذخیره خود را بسیج کرد که بی سابقه می‌باشد.
به نظر من یکی از اهداف برگزاری این رزمایش نمایش قدرت بود که روسیه با توجه به تمایل آمریکا برای نزدیکی به تاجیکستان و دیگر کشورهای منطقه به طور ویژه روی آن تأکید می‌کند. معلوم است که در حاشیه مرز مشترک افغانستان با تاجیکستان گروه‌های متعدد شبه نظامی مستقر شده‌اند که دولت کابل قادر به کنترل آنها نمی‌باشد. همانگونه که مقامات افغانستان اعلام می‌کنند در صفوف این گروه‌ها تعداد بالایی از اتباع کشورهای آسیای مرکزی نیز حضور دارند. هم دوشنبه و هم سایر کشورهای منطقه نسبت به احتمال نفوذ شبه نظامیان افراطی به منطقه نگرانی دارند و برگزاری این رزمایش به نوعی پیام هشدار به این گروه‌ها و حامیانشان می‌باشد که هر نوع اقدامشان علیه تاجیکستان با واکنش‌های کاملا جدی نیروهای مسلح این کشور و متحدین نظامی آن و به خصوص روسیه مواجه خواهد شد.

«رحمت الله عبدالله اف» معاون رئیس مرکز مطالعات افغانستان و منطقه:
بعد از حضور نظامی آمریکا در افغانستان توجه استراتژیک آن نسبت به امنیت آسیای مرکزی به صورت بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرد. با در نظر گرفتن تأثیر تحولات افغانستان روی آسیای مرکزی این کشورها نسبت به همکاری با آمریکا در زمینه‌های مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جنایت کاری فراملی علاقه‌مندی نشان می‌دهند. 
طی دو سال اخیر آمریکا به طور قابل توجهی برنامه‌های آموزشی خود برای واحدهای نظامی برخی از کشورهای منطقه و از جمله تاجیکستان را افزایش داده است. بر اساس قانون اختصاص بودجه دفاع ملی آمریکا، پنتاگون (نیروی ویژه ارتش) آموزش و تجهیز واحدهای مسلح خارجی مرتبط با مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جرایم سازمان یافته بین‌المللی را انجام می‌دهد. طبق معمول آمریکا و کشورهای همکار آن از رسانه‌ای شدن چنین برنامه‌هایی خودداری می‌کنند. بر اساس اطلاعات موجود طی سال‌های 2012-2016 آمریکا حدود 4300 نفر نظامی کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی را آموزش داده است. طی دو سال اخیر بالاترین رقم این آموزش‌ها در منطقه به تاجیکستان مربوط است (حدود 1000 نفر). 
جنرال «جوزف ووتیل» رئیس فرماندهی مرکزی نیروهای مسلح آمریکا چندی قبل ضمن گزارش سالانه خود در کنگره با اشاره به وضعیت افغانستان و تلاش‌های طالبان برای کنترل بر ولایت «کندوز» که با تاجیکستان هم مرز می‌باشد، گفت که مسائل مرزی در اولویت همکاری‌های امنیتی بین دوشنبه و واشنگتن قرار دارد و واشنگتن به کمک‌های خود در راستای بهبود توانایی‌های تاجیکستان برای مبارزه با افراط گرایی، تروریسم و قاچاق مواد مخدر و تحکیم امنیت مرزها و سایر تهدیدات منطقه‌ای ادامه خواهد داد.
کمک‌های نظامی واشنگتن برای تاجیکستان عمدتا پس از آن آغاز شد که آمریکا و ناتو در افغانستان و منطقه حضور نظامی یافتند. آمریکا از جمله طی سال‌های 2005-2006 جهت تعمیر و تجهیز 15 پاسگاه مرزی با افغانستان حدود 60 میلیون دلار اختصاص داد و در سال 2011 در منطقه «تورسون‌زاده» در 45 کیلومتری شهر «دوشنبه» اقدام به ایجاد تمرینگاه نظامی برای نیروهای مسلح این کشور کرد.
از این نظر، برگزاری تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا ادامه منطقی همکاری‌های امنیتی بین دو کشور می‌باشد که به صورت طبیعی برای روسیه ناراحت‌کننده است. به طور طبیعی هم تاجیکستان و هم کشورهای دیگر منطقه و حتی قزاقستان به عنوان نزدیک‌ترین متحد مسکو در آسیای مرکزی همواره تلاش می‌کند تا از طریق ارتباطات و همکاری‌های نظامی و امنیتی با سایر کشورهای خارجی یک مقدار روابط خود با روسیه را به اصطلاح متعادل کنند. از این منطق تاجیکستان و قرقیزستان به عنوان دو کشور دیگر عضو سازمان پیمان امنیت جمعی نیز پیروی می‌کنند.
برای کارشناسان بسیار واضح است که حتی تلاش‌های به اصطلاح اقتصادی «کرملین» در جهت زیر چتر اتحاد اقتصادی اوراسیا قرار دادن اعضای جدید و از جمله تاجیکستان نیز بیش از منافع اقتصادی به اصطلاح ملاحظات ژئوپولیتیک را دنبال می‌کند. به ویژه با توجه به منافع روسیه در آسیای مرکزی و ادامه رقابت‌های کلان قدرت‌ها در منطقه و همچنین تاثیر تحولات افغانستان روی امنیت منطقه‌ای، اهمیت ژئوپلیتیکی تاجیکستان برای روسیه به مراتب بیشتر از منافع اقتصادی آن می‌باشد.

«رشید غنی عبدالله» کارشناس سیاسی:
به نظر من بیشتر جمعیت تاجیکستان از گسترش همکاری‌های نظامی و امنیتی کشورشان با طرف‌های خارجی حمایت می‌کنند. در این راستا به ویژه تحولات خاورمیانه و افغانستان همسایه روی روحیات مردم تأثیر زیادی دارد. دیگر اینکه همزمانی تمرینات آمریکایی‌ها با رزمایش روس‌ها در تاجیکستان را نباید اتفاقی دانست. زیرا چنین برنامه‌هایی معمولا ماه‌ها قبل برنامه‌ریزی می‌شوند. سیاست خارجی «درب‌های باز» تاجیکستان محدود به عرصه‌های اقتصادی و تجاری نبوده بلکه بخش‌های نظامی و امنیتی را هم فرا می‌گیرد. به خصوص اینکه هم روسیه و هم آمریکا مبارزه با تروریسم را از اهداف مهم سیاست بین‌المللی خود دانسته و در این زمینه همکاری‌هایی نیز انجام می‌دهند.
با وجود انتقاداتی که گهگاه از سوی مسکو نسبت به حضور نظامی واشنگتن در افغانستان صورت می‌گیرد، به صراحت دیده می‌شود که روسیه فعلا جانبدار بقای حضور آمریکا در این کشور می‌باشد. روسیه و آمریکا از تحولات امنیتی افغانستان نگران بوده و اعلام کرده‌اند که نسبت به نفوذ گروه‌های تروریستی از شمال افغانستان به تاجیکستان و منطقه نگران می‌باشند. از این نظر همزمانی برنامه‌های یادشده روسیه و آمریکا در تاجیکستان عملا با اهداف اعلام شده مبارزه با تروریسم تناقضی ندارد. به خصوص اینکه هم ارتش تاجیکستان و هم نیروهای مرزبانی آن پس از کسب استقلال کشور از صفر شروع کردند و امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند همکاری با طرف‌های مختلف می‌باشند.
 
«باباجان شفیع» کارشناس سیاسی:
به نظر من این تمرینات یک مقدار غیر واقعی بودن پیش بینی‌های برخی از کارشناسان در خصوص کاهش توجه آمریکا و غرب پس از خروج ناتو از افغانستان به کشورهای این منطقه را نشان می‌دهد. البته در متن تحولات افغانستان و خاورمیانه، هم تاجیکستان و هم سایر کشورهای منطقه همکاری‌های نظامی و امنیتی با نهادهای مربوطه قدرت‌های جهانی به شمول آمریکا را نه تنها به عنوان فرصتی در جهت آشنایی و فرا گیری روش‌های جدید مبارزه با تروریسم تلقی می‌کنند بلکه آماده‌اند در این چهارچوب برنامه‌های دیگری نظیر تبادل اطلاعات در این زمینه مهم و حساس (با توجه به حضور نظامی آمریکا در افغانستان) را انجام دهند. به صورت طبیعی واشنگتن از وجود چنین روحیاتی به طور جدی استقبال می‌کند، زیرا برایش فرصت منحصر به فردی جهت برقراری تماس‌های مستقیم با مقامات و مهره‌های کلیدی نیروهای نظامی و امنیتی تاجیکستان و به نمایش گذاشتن اثربخشی شیوه آمادگی بر اساس استانداردهای ناتو را فراهم می‌کند.
اما با این وجود نمی‌توان برگزاری تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا را به عنوان اقدامی ارزیابی کرد که قادر به تأثیرگذاری جدی روی سطح همکاری‌های نظامی و امنیتی بین دو کشور و اولویت‌های سیاست خارجی تاجیکستان دانست. طی سال اخیر برنامه‌های مشابهی میان آمریکا و برخی از دیگر کشورهای آسیای مرکزی و از جمله قزاقستان و قرقیزستان پیاده شده است که تأثیر خاصی روی سطح مناسبات این کشورها با سایر بازیگران اصلی منطقه و از جمله روسیه و چین نداشته است. بنابراین فکر نمی‌کنم تمرینات یادشده تاجیکستان و آمریکا واکنش‌های قابل توجهی از سوی مسکو و پکن را در پی داشته باشد، هرچند در پس زمینه برنامه در حال اجرای ناتو برای انتقال نیروهای نظامی به کشورهای همسایه روسیه به ویژه لتونی، لیتوانی، استونی، لهستان، بلغارستان و رومانی این تمرینات می‌تواند برای کرملین یک اتفاق و واقعیت ناخوشایند باشد.