برای مرزهای جنوبی تاجیکستان، نه طالبان، بلکه گروهک‌های کوچک‌تر علاقمند به داعش (که در صفوف آنها نمایندگان کشورهای پساشوری کم نیستند) تهدید بالقوه محسوب می‌شوند. این گروهک‌ها در صورت به وجود آمدن شرایط نامساعد می‌توانند یک خطر در درجه اول برای شیعیان اسماعیلیه (که در هر دو طرف رودخانه پنج در بدخشان زندگی می‌کنند) می‌باشند. با این حال، در واقع، آنها در حال حاضر پراکنده بوده و نیروی قدرتمندی که قادر به مخالفت با ارتش و یا عبور از مرز باشد را در اختیار ندارند. علاوه بر این، آنها در داخل خود افغانستان دشمنان بالقوه برای طالبان محسوب می‌شوند».
ایران شرقی/
این اولین سالی نیست که سیاست‌مداران و کارشناسان نگرانی خود را در مورد شرایط موجود در افغانستان (همسایه تاجیکستان) ابراز می‌کنند. طول مرز دولتی بین تاجیکستان و افغانستان بیش از 1344 کیلومتر است که 920 کیلومتر آن به منطقه «گورنو-بدخشان» و بقیه به منطقه مرزی با ولایت ختلان اختصاص دارد. ولایت «ختلان» آشفته‌ترین منطقه از نظر تلاش برای نقض مرز دولتی با افغانستان به منظور قاچاق مواد مخدر است. در مرزهای جنوبی منطقه خودمختار گورنو-بدخشان وضعیت نسبتا پایدار است، با این حال، به گفته کارشناسان، خطر وخامت موقعیت وجود دارد.
نگاه مردمی
ساکنان منطقه گورنو-بدخشان تاجیکستان بر این باورند که مرز آرام است. بسیاری از روستاهای بدخشان در مجاورت مستقیم مرزی دولتی با افغانستان قرار دارند و ساکنان کشورهای همسایه حتی بدون دوربین دوچشمی هم می‌توانند یکدیگر را ببینند.
به گفته "پی‌شمبه" از روستای پارشنیف بدخشان، روستاهای (قشلاق) افغانستان همانند قشلاق‌های ما در امتداد رودخانه پنج واقع هستند، آنها آنقدر نزدیک‌اند که به راحتی دیده می‌شوند. روستاییان در ان قشلاق‌ها همانند ما به مشکلات خود مشغول بوده و شیوه زندگی مردسالارانه را دارند. شغل آنها کشاورزی است. این روستاییان همانند ما میوه زیاد دارند. آنها تغییرات زیادی کرده‌اند و جاده‌ای خاکی اما با کیفیت را احداث نموده‌اند. این جاده توسط ساکنین محلی در امتداد رودخانه (همانند جاده‌ای که تاجیکستان احداث کرده است) احداث می‌شود. هر روستا (قشلاق) در حال ساخت بخشی از جاده در قلمروی خود است – از اشکاشم تا زیگار تاجیکستان.
شریف، راننده‌ای که همیشه از این جاده می‌گذرد می‌گوید: «من 16-17 سال است که از جاده دوشنبه – خاروغ عبور می‌کنم، اما هرگز هیچ صدای شلیکی نشنیده‌ام و هیچ مرد مسلحی را ندیده‌ام. ما همیشه، زمانی که عبور می‌کنیم به طور ارادی یا غیر ارادی شاهد آن طرف ساحل هستیم. ما چند سال است که شانه به شانه از دو طرف رودخانه عبور می‌کنیم، اما هرگز هیچ تهدیدی از جانب افغانستان برای ما وجود نداشته است.
صابر از ساکنان روستای روشن معتقد است: «اگر در جایی نقض مرز روی دهد، مردم محلی بلافاصله از این موضوع آگاه می‌شوند. این ویژگی پامیر است. در اینجا خبرها بسیار سریع پخش می‌شوند، بنابراین، همه از هم خبر دارند. من می‌توانم با اطمینان بگویم که اگر نقضی وجود داشته باشد، بسیار نادر است و باید گفت که و نقض همگانی وجود ندارد. این بدان معناست که قاچاق مواد مخدر هم بیش از حد کم است. بر هیچ کس پوشیده نیست که برای کسانی که درگیر این پرونده جنایی هستند، حمل و نقل از طریق پامیر، گران تمام می شود، به همین دلیل، قاچاق مواد مخدر به نواحی پایین تر مرز تاجیکستان-افغانستان منتقل شده است».
در بدخشان افغانستان ساختارهای توسعه بنیاد آقا خان و دیگر سازمان‌های بین‌المللی و همچنین دفتر شرکت "پامیرانرژی" تاجیکستان فعالیت می‌کنند. منطقه فعالیت این سازمان‌ها قلمروی بزرگی از ولایت بدخشان با جمعیت حدود هشت هزار نفر را در بر می‌گیرد.
به گفته سلیم، تاجر تاجیکی، از سال 2002 بنیاد آقا خان روی رودخانه پنج، 5 پل متصل کننده تاجیکستان و افغانستان - در تم (خاروغ)، اشکاشم، ونج، درواز و شورآباد - را ساخته است. این پل‌ها کانال‌های اصلی برای ارائه کمک‌های بشردوستانه از جانب تاجیکستان به افغانستان هستند. در نزدیکی پل‌ها یک بار در هفته تجارت مرزی صورت می‌گیرد. ساکنان در هر دو طرف رودخانه به تجارت کالاهای خانگی روزمره و مواد غذایی می‌پردازند.
واهمه کارشناسی
اما در آن طرف ساحل رودخانه پنج چندین تصویر متفاوت دیده می‌شود. به گزارش "فرغانه"، در منطقه وردوج از 100تا 150 شبه نظامی از میان طالبان افغانستان و مزدوران کشورهای مستقل مشترک المنافع و چین – قرقیزها، ازبک‌ها، تاجیک‌ها، چچنی‌ها و اویغورها – حضور دارند. به گفته یکی دیگر از ساکنان روستای دیگر افغانستان، اجتماع طالبان و گروهک‌های افراطی متحد ، یک رویداد فصلی است. در فصل زمستان، آنها هیچ کاری انجام نمی‌دهند و هیچ کس بر آنها نظارت ندارد، اما در فصل بهار (از یک تا دو هزار نفر) در استان‌ها جمع می‌شوند.
"عمر نثار"، مدیر مرکز بررسی افغانستان مدرن آرامش نسبی در بدخشان افغانستان را یک پدیده موقت دانسته و خاطرنشان می‌کند: «تصرف طولانی مدت چندین شهر بدخشان افغانستان توسط شبه نظامیان، ما را مجبور می‌کند همیشه گوش به زنگ باشیم. بر اساس اطلاعات رسانه‌های افغانستان، تعداد شبه‌‌نظامیان در مناطق خارج از کنترل رو به افزایش است. تنها می‌توان حدس زد که آنها چه اهدافی را دنبال می‌کنند و چه موقع وارد عمل می‌شوند. با این حال، به نظر من، نباید تنها در بدخشان تمرکز کرد. بدخشان تاجیکستان به واسطه ویژگی‌های طبیعی‌اش محافظت می‌شود و همین موضوع عبور غیرقانونی از مرز را در آنجا دشوار می‌سازد. اما، قندوز و تخار از این موانع طبیعی بی‌نصیب هستند».
"خرسند خرم‌اف"، کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اینکه بیشتر، گروهک‌های وابسته به داعش بی‌ثباتی وضعیت در مرزهای جنوبی تاجیکستان را تهدید می‌کنند تا طالبان، متذکر شد: «تشدید اخیر فعالیت جنبش "طالبان" در شمال افغانستان (ولایت قندوز) در اکتبر 2016 مشاهده شد. با این حال، برای مرزهای جنوبی تاجیکستان، نه طالبان، بلکه گروهک‌های کوچک‌تر علاقمند به داعش (که در صفوف آنها نمایندگان کشورهای پساشوری کم نیستند) تهدید بالقوه محسوب می‌شوند. این گروهک‌ها در صورت به وجود آمدن شرایط نامساعد می‌توانند یک خطر در درجه اول برای شیعیان اسماعیلیه (که در هر دو طرف رودخانه پنج در بدخشان زندگی می‌کنند) می‌باشند. با این حال، در واقع، آنها در حال حاضر پراکنده بوده و نیروی قدرتمندی که قادر به مخالفت با ارتش و یا عبور از مرز باشد را در اختیار ندارند. علاوه بر این، آنها در داخل خود افغانستان دشمنان بالقوه برای طالبان محسوب می‌شوند».
خرسند خرم‌اف معتقد است: «در حال حاضر، وضعیت در مرز و قبل از همه، منطقه بدخشان آرام است. اما فعلا اجماع سیاسی بین نخبگان دولت افغانستان صورت نگرفته و دولت نمی‌تواند این وضعیت را به اندازه کافی کنترل کند. در شرایط فعلی، ثبات سیاسی داخلی در افغانستان برای تاجیکستان بسیار مهم است. در صورت بحران سیاسی، پناهندگان و به همراه آنها انواع مختلف عناصر افراطی به تاجیکستان هجوم می‌آورند. این پدیده‌ای خطرناک است، زیرا در حال حاضر، احساسات و تمایلات خاص به برخی از گروهک‌های مخرب در تاجیکستان مشاهده می‌شود».
به اعتقاد "عالم شیرزمان‌اف"، کارشناس مسائل سیاسی تاجیکستان و فعال اجتماعی، شبه نظامیان داعش نمی‌توانند در افغانستان ریشه بدوانند و بعلاوه، در این کشور ساختارهای جدی را ایجاد کنند. طالبان فقط با دولت درگیر هستند و قصد ندارند نفوذ خود را فراتر از افغانستان گسترش دهند:
قلمروهای تحت کنترل طالبان در استان بدخشان هم وجود دارند. اما شبه نظامیان داعش در آنجا حضور ندارند. گروهک‌های مزدوران خارجی بومی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز شمالی که رهبران کشورهای منطقه، روسیه و چین را نگران می‌کنند، در قلمروهای تحت کنترل طالبان مستقر شده‌اند. داعش در آنجا ریشه ندوانده است، زیرا این یک اتحادیه فراملی مدعی سلطه جهانی است. "طالبان" تنها پدیده افغانستان و جنبش صرفا قومی پشتون بوده، اهدافشان ماهیتی داخلی داشته و هیچ ادعایی برای سلطه منطقه‌ای و یا جهانی ندارند، یعنی به هیچ وجه قصد تصرف سرزمین‌های بیگانه را ندارند. آنها در طی این سالها به یک جنبش فراملی تبدیل نشده‌اند. این اتفاق حتی زمانی که آنها قدرت را در اختیار داشتند هم روی نداد.
با توجه به وضعیت [شمال] افغانستان، می‌توان نتیجه گرفت که طالبان نفوذ خود را در بخش‌های خاصی از کشور حفظ می‌کنند، اما مخالفت زیادی در قالب اقدامات نظامی بین دولت و طالبان مشهده نمی‌شود. ظاهرا، درگیری‌های مسلحانه زمانی روی می‌دهند که طرفین، تعادل شکننده بوجود آمده را نقض کنند و یا طالبان بخواهند بر تصمیمات دولت از جمله موقعیت‌های کادری تاثیر داشته باشند. این به مناطق مرزی هم مربوط می‌شود.
فعلا در سواحل تاجیکی رودخانه پنج همه چیز آرام است.
دریافت صفحه با کد QR