طرح خط لوله انتقال گاز از آسیای مرکزی به جنوب آسیا، یکی از مهمترین پتانسیل‌های مهم منطقه برای انتقال انرژی است که شناخت آخرین تحولات و فرآیندهای اجرایی، شناسایی اهداف و کارکرد قدرت‌های ذی‌نفع و پیامدهای اجرایی شدن هر یک از بخش‌های آن، موضوع این پژوهش است.

بازخوانی وضعیت خط لولۀ گاز «تاپی» و منافع و امنیت ملی ج.ا.ایران

طرح اولیه پروژه تاپی در ۱۹۹۵ میلادی، بین ترکمنستان و پاکستان مطرح شد و در واقع بخشی از این خط ‌لوله آرزو‌های بزرگ «بوتو» برای اتصال پاکستان به آسیای مرکزی بود. از آنجا که تاپی باید از افغانستان عبور می‌کرد، تحقق این طرح بزرگ، مذاکره با طالبان را الزامی می‌کرد که آمریکا این مذاکرات را انجام داد اما باز هم ساخت لوله گاز تاپی عملیاتی نشد. در پسا 2001 هم به رغم حضور 20 کشور خارجی در افغانستان، تاپی عملیاتی نشد. با روی کار آمدن طالبان در افغانستان عزم بیشتری برای اجرای طرح تاپی دیده می‌شود و بخش اندکی از پروژه تاپی در خاک افغانستان هم احداث شده اما همچنان چالش‌هایی فراروی آن قرار دارند. 

اگر در گذشته، تعارض منافع میان قدرت‌های بزرگ، در قالب مداخلات و جنگ‌های مستقیم بروز می‌کرد، اکنون این تعارض و رقابت‌ها در قالب «جنگ کریدورها» از جمله دالان‌های انرژی بروز می‌یابد. کشورهای واقع در مسیر این کریدورها، از موقعیت بی‌بدیل، غیرقابل کنترل و حذف‌ناپذیری برخوردار می‌شوند که امنیت و منافع آنها را در درازمدت کم و بیش تضمین می‌کند و در شراکت راهبردی منطقه‌ای و جهانی قرار می‌دهد.

طرح خط لوله انتقال گاز از آسیای مرکزی به جنوب آسیا، یکی از مهمترین پتانسیل‌های مهم منطقه برای انتقال انرژی است که شناخت آخرین تحولات و فرآیندهای اجرایی، شناسایی اهداف و کارکرد قدرت‌های ذی‌نفع و پیامدهای اجرایی شدن هر یک از بخش‌های آن، موضوع این پژوهش است.

دکتر جعفر حق‌پناه

1. مقدمه و کلیات
2. تاریخچۀ تاپی
3. ظرفیت‌های صادراتی گاز ترکمنستان برای تاپی
4. شرکای طرح تاپی
5. منابع مالی و حامیان طرح
6. وضعیت اجرایی تاپی
7. موانع و چالش‌های اجرایی- عملیاتی تاپی
8. نسبت طرح تاپی با منافع و امنیت ملی ج.ا.ایران
9. نتیجه‌گیری و توصیه‌ها