درگیری ارتش آزادی‌بخش بلوچ و «داعش خراسان» در بلوچستان

• درگیری مرگبار مارس ۲۰۲۵ در منطقۀ مستونگ بلوچستان، به همزیستی ناپایدار بین «ارتش آزادی‌بخش بلوچستانِ» سکولار و گروه «داعش خراسان» پایان داد. این رقابت فرصتی را برای دولت پاکستان ایجاد می‌کند تا از آن بهره‌برداری کند، زیرا این دو گروه منابع خود را به مبارزه با یکدیگر اختصاص می‌دهند. هرچند انتظار می‌رود با تشدید اوضاع، غیرنظامیان در آتش متقابل گرفتار شوند.
• علی‌رغم اعلام جنگ، ارتش آزادی‌بخش بلوچستان بر اهداف دولتی تمرکز کرده و از رویارویی مستقیم با «داعش خراسان» اجتناب کرده است. این ممکن است نشان‌دهندۀ ترجیح مصالحه و تمایل به صلح مجدد بین این دو گروه باشد. با این حال، «داعش خراسان» تهدید به بمب‌گذاری انتحاری علیه تجمعات سیاسی ملی‌گرایان بلوچ کرده است.

ایالت ناآرام بلوچستان، در جنوب غرب پاکستان، شاهد آغاز درگیری مسلحانه بین «داعش خراسان» و ارتش آزادی‌بخش بلوچستان است. وضعیت فعلی ناشی از وقوع درگیری‌های مرگبار بین شبه‌نظامیان دو طرف است که منجر به تلفات سنگین‌تر برای «داعش خراسان» شده است. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان یک گروه تروریستی جدایی‌طلب قومی ـ ملی‌گرای سکولار است و «داعش خراسان» شاخۀ محلی سازمان داعش است. این دو گروه در منطقۀ مستونگ ایالت بلوچستان، درگیر جنگ سرزمینی شده‌اند. 

درگیری‌ای که باعث تشدید خصومت‌ها بین این دو گروه شد، در ماه مارس در منطقۀ مستونگ آغاز شد. منطقۀ مستونگ به‌عنوان یک پایگاه هر دو گروه شبه‌نظامی شناخته می‌شود و هر کدام حضور قابل توجهی در مناطق روستایی آن دارند. ۲۵ می، «داعش خراسان» یک ویدیوی تبلیغاتی ۳۶ دقیقه‌ای را از طریق «بنیاد رسانه‌ای العزائم» منتشر و ادعا کرد که ارتش آزادی‌بخش بلوچستان به یک اردوگاه آموزشی «داعش خراسان» حمله کرده است. این ویدیو که با عنوان «حادثه در مستونگ و توطئۀ کفار» منتشر شده بود، جزئیات چگونگی محاصرۀ اردوگاه «داعش خراسان» توسط شبه‌نظامیان ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و کشتن ۳۰ نفر از نیروهای داعشی، از جمله چندین تبعۀ خارجی، را شرح داده است.

قبل از این حادثه، هر دو گروه به‌نظر از نوعی توافق ضمنی عدم مداخله حمایت می‌کردند. پیش از این، آنها در مناطق ناهموار بلوچستان مستقر بودند و نه تنها در منطقۀ مستونگ، بلکه در مناطق سیبی، کلات، بولان و خضدار نیز اردوگاه‌ها و مخفیگاه‌هایی داشتند. اما حملۀ ارتش آزادی‌بخش بلوچستان پایان تنش‌زدایی ضمنی آنها را نشان داد. به گفتۀ نهادهای امنیتی، جرقۀ این حمله توسط شبه‌نظامیان «داعش خراسان» زده شد؛ زمانی که آنها یک شبه‌نظامی ارتش آزادی‌بخش بلوچستان را به اتهام جاسوسی از اردوگاه داعش سر بریدند. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان نیز برای انتقام مرگ وی، حمله‌ای را به اردوگاه «داعش خراسان» ترتیب داد.

«داعش خراسان» علیه ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و گروه‌های ملی‌گرا ـ جدایی‌طلب بلوچ متحد با آن اعلام جنگ کرد. پس از حملۀ مستونگ، «داعش خراسان» در ویدیویی که در ماه می منتشر کرد، اعلام کرد که این گروه شبه‌نظامیان ملی‌گرا ـ جدایی‌طلب بلوچ را «عوامل کفار» و «خائنان سکولار» می‌داند. علاوه بر این، «داعش خراسان» هشدار داد که «روزهای سخت و خونینی در انتظار ملی‌گرایان بلوچ است» 

ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و متحدانش، «ارتش جمهوری‌خواه بلوچستان» و «جبهۀ آزادی‌بخش بلوچستان»، در ماه می از آغاز عملیات جدیدی به نام «طوفان سیاه ۲» خبر دادند. گرچه ارتش آزادی‌بخش بلوچستان هیچ راهبردی را برای مقابله با تهدید رو به رشد «داعش خراسان»، به عنوان بخشی از عملیات «طوفان سیاه ۲»، اعلام نکرده اما ممکن است به‌دنبال تمدید توافق ضمنی صلح با «داعش خراسان» باشد. 

ارتش آزادی‌بخش بلوچستان تاکنون حملاتی را در قالب عملیات «طوفان سیاه 2» در سراسر بلوچستان انجام داده است اما در هیچ‌یک از آنها نیروهای «داعش خراسان» هدف قرار نگرفته‌اند. در عوض، در جریان این عملیات، زیرساخت‌های دولتی، از جمله پاسگاه‌های پلیس، ساختمان‌های دولتی، بانک‌ها و نیروهای دولتی هدف قرار گرفته‌اند و شاهد آدم‌ربایی و ترور مقام‌ها بوده‌ایم. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان مسئولیت قتل دو مقام دولتی را در ماه‌های می و آگوست و همچنین مسئولیت ربودن یک مقام دیگر را در ماه آگوست بر عهده گرفت.

به نظر می‌رسد که فرماندهان ارشد ارتش آزادی‌بخش نمی‌خواهند جبهۀ دیگری در بلوچستان باز کنند و مصالحه با «داعش خراسان» را ترجیح می‌دهند. اگر این مصالحه اتفاق نیفتد، «داعش خراسان» ممکن است حملات انتحاری را علیه تجمعات و گردهمایی‌های سازمان‌های سیاسی طرفدار ارتش آزادی‌بخش بلوچستان، مانند «کمیتۀ یکجهتی بلوچ»، برنامه‌ریزی و اجرا کند. هرچند ارتش آزادی‌بخش بلوچستان می‌تواند در یک درگیری کامل و همه‌جانبه، «داعش خراسان» را دفع کند اما در این صورت، این گروه مجبور خواهد شد تا منابع خود را به‌جای مبارزه با دولت پاکستان (که هدف غایی این گروه است)، صرف مقابله با نیروهای جهادی کند.

درگیری‌ بین «داعش خراسان» و ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و همچنین اعلام جنگ بعدی «داعش خراسان» علیه ارتش آزادی‌بخش بلوچستان، نشان‌دهندۀ یک تغییر راهبردی در چشم‌انداز شبه‌نظامیان بلوچستان است. «داعش خراسان» به دنبال تضعیف اقتدار ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و به چالش کشیدن این گروه جدایی‌طلب در پایگاه‌های سنتی آن است. با این حال، هدف اصلی ارتش آزادی‌بخش بلوچستان همچنان دولت پاکستان است و نه «داعش خراسان و لذا ترجیح می‌دهد آتش‌بس برقرار شود تا منابعی که باید صرف تضعیف نیروهای امنیتی شود، هدر نرود.

تا جایی که به دولت پاکستان مربوط می‌شود، درگیری بین ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و «داعش خراسان»، خطرات و فرصت‌های جدیدی را برای سیاست‌گذاران ایجاد می‌کند. تضعیف ارتش آزادی‌بخش بلوچستان که تهدیدی دیرینه برای دولت پاکستان به‌شمار می‌رود، می‌تواند فرصت خوبی برای دولت ایجاد کرده و توجه این گروه را معطوف به جنگ با داعش کند. به همین ترتیب، دشمنی «داعش خراسان» با سایر گروه‌های شبه‌نظامی (حتی آنهایی که می‌توانند به خاطر اهداف ضد دولتی با این گروه متحد شوند) می‌تواند باعث کاهش منابع داعش و آسیب‌پذیری آن در برابر عملیات‌های ضد تروریستی دولت پاکستان شود. در همین حال، وقوع یک درگیری نامتقارن دو طرفه ممکن است منجر به وارد آمدن تلفات قابل توجه غیرنظامیان شود. ضمن اینکه، امتناع دولت پاکستان از مداخله در این موضوع و آزاد گذاشتن دست ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و «داعش خراسان» برای درگیری، به قیمت آسیب رسیدن به اهالی مستونگ، موجب تضعیف اعتبار دولت پاکستان خواهد شد.