اعلام جنگ «داعش خراسان» علیه جدایی‌طلبان بلوچ

«داعش خراسان» در این ویدیو عنوان می‌کند که صدها تن از شبه‌نظامیان «ارتش آزادی‌‌بخش بلوچستان» به یکی از مقرهای این گروه در یک منطقۀ کوهستانی دورافتاده در «مستونگ» پاکستان حمله کرده و این مکان را به‌مدت سه روز محاصره کرده‌اند. گرچه در این ویدیو اشاره‌ای به زمان انجام این حمله نشده است اما رسانۀ «العزایم» در تاریخ 30 می، با انتشار یک بیانیۀ 14 صفحه‌ای به زبان فارسی، زمان وقوع این حمله و همچنین تلفات وارد شده به «داعش خراسان» را اعلام کرد. طبق این بیانیه، این حمله در ماه مارس رخ داده و منجر به مرگ 30 جنگجوی داعشی شده است.

این ویدیو به‌نوعی تأیید کنندۀ پُستی است که در 26 آوریل توسط «زلمی خلیل‌زاد» نمایندۀ ارشد سابق ایالات متحده، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود و ضمن اینکه برای اولین بار این حادثه را گزارش داده بود، اطلاعات کلیدی نیز ارائه کرده بود. طبق گفتۀ خلیل‌زاد، این حمله در اواسط ماه مارس رخ داد و منجر به مرگ حدود 30 نفر از اعضای «داعش خراسان»، از جمله اتباع ترکی، هندی، ازبکستانی و تاجیکستانی شد.

«داعش خراسان» بیش از نیمی از این ویدیو را به دفاع از خود در برابر اتهام‌هایی اختصاص داده است که می‌گوید این گروه نیروی نیابتی پاکستان است. این ویدیو تصریح دارد که حضور اردوگاه‌های «داعش خراسان» در مستونگ نباید به‌عنوان شاهدی بر همکاری این گروه با دولت پاکستان تلقی شود بلکه این اقدام، نوعی استفادۀ راهبردی از یک منطقۀ مرزی دورافتاده است که دولت کنترل چندانی بر آن ندارد. «داعش خراسان» برای اثبات این ادعای خود نیز به کلیپ‌های‌ حملات خود در پاکستان طی چند سال گذشته استناد می‌کند.

اشارۀ «داعش خراسان» به حضور یک دهه‌ای خود در این منطقه، به‌نظر با هدف رد ادعاهای طالبان خراسان انجام شده است؛ ادعاهایی که می‌گوید این گروه پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال 2021 مجبور به فرار از افغانستان شد و سپس مقرهای خود را در پاکستان ایجاد کرد. در عوض، این ویدیو مدعی است که «داعش خراسان» حدود 10 سال در این منطقه بوده است و حالا همین مقرهای از پیش موجود این گروه در منطقه، هدف حملات نیروهای جدایی‌طلب بلوچ قرار گرفته‌اند.

در بخشی از این ویدیو، «داعش خراسان» تلاش می‌کند تا گروه‌های جدایی‌طلب بلوچ را، طبق روایت ایدئولوژیک خود، غیر اسلامی معرفی کند تا ظاهراً بتواند از این طریق، توجیه دینی برای اعلام جنگ خود علیه این گروه‌ها داشته باشد. یکی از قسمت‌های جالب توجه این بخش، اظهارات «ابوعبدالرحمن» از چهره‌های دینی شاخص «داعش خراسان» است که گروه‌های جدایی‌طلب بلوچ را به‌خاطر باورهای سکولار، حمایت از دموکراسی و ملی‌گرایی مورد انتقاد قرار می‌دهد ـ ویژگی‌هایی که مدت‌ها به این گروه‌ها نسبت داده شده است.

اما اینکه حالا «داعش خراسان» برای توجیه جنگ خود علیه جدایی‌طلبان بلوچ و بسیج حامیان خود علیه آنها، به این مشخصه‌ها اشاره می‌کند، نوعی تناقض را نشان می‌دهد. طبق این ویدیو، «داعش خراسان» بیش از یک دهه است که بدون هیچ مزاحمتی، با جدایی‌طلبان بلوچ در منطقۀ مستونگ همزیستی داشته است. لذا این سئوال مطرح می‌شود که چرا حالا «داعش خراسان» با استناد به این مسایل، علیه این گروه‌ها اعلام جنگ کرده است. 

این تناقض زمانی آشکارتر می‌شود که می‌بینیم دو روز پس از انتشار ویدیوی «داعش خراسان»، «دولت اسلامی ولایت پاکستان» (داعش پاکستان) نیز با انتشار یک جزوۀ 117 صفحه‌ای به زبان اردو، همان انتقادهای «داعش خراسان» علیه «ارتش آزادی‌بخش بلوچ» را تکرار کرده و این گروه را در کنار جنبش‌های ملی‌گرای پشتون در پاکستان، مثل «جنبش تحفظ پشتون» قرار می‌دهد ـ جنبشی که به دلایلی مشابه، هدف انتقادهای شدید و مکرر «داعش خراسان» قرار داشته است.

به‌همین ترتیب، پاسخ «داعش خراسان» به حملۀ مستونگ نیز به لحاظ تحلیلی حایز اهمیت است؛ چون حوزۀ عملیاتی این گروه، در افغانستان و ایالت‌‌خیبرپختونخوا در شمال غرب پاکستان قرار دارد و ایالت  بلوچستان، در حوزۀ عملیاتی «داعش پاکستان» قرار می‌گیرد. به‌رغم تفاوت‌های سازمانی «داعش خراسان» و «داعش پاکستان»، ارائۀ یک پاسخ رسمی از سوی «داعش خراسان» در واکنش به حادثۀ مستونگ، می‌تواند دو احتمال را مطرح کند.

اول اینکه، اعضای کلیدی «داعش خراسان» که گفته می‌شود از افغانستان فرار کرده‌اند، در منطقۀ مستونگ پناه گرفته بودند و جزو افرادی بوده‌اند که هدف حملۀ «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان» قرار گرفته‌اند و همین مسئله، «داعش خراسان» را بر آن داشته است تا این گروه را تهدید به حملات انتقامی کند. این سناریو همسو با گزارش‌هایی است که نشان می‌دهند پس از قتل فرماندهان ارشد «داعش خراسان» توسط طالبان در سال 2023، مستونگ تبدیل به پناهگاهی برای رهبران «داعش خراسان» شد.

دومین احتمال آن است که واکنش «داعش خراسان» (به‌جای «داعش پاکستان) به حملۀ مستونگ نشان می‌دهد که اعلام یک شاخۀ مجزا برای داعش در پاکستان، بخشی از راهبرد بقای «داعش خراسان» بوده است.

در واقع، این گروه با نمایش اینکه بلوچستان بخشی از حوزۀ فعالیت «داعش پاکستان» است و اینکه این گروه فعالیتی جدا از «داعش خراسان» دارد، سعی داشته است تا با انحراف افکار عمومی، یک عمق عملیاتی برای خود در آن‌سوی مرزهای افغانستان ایجاد کند. به‌نظر می‌رسد که هدف از این اقدام راهبردی، ایجاد مقری امن برای کادر «داعش خراسان» در خارج از افغانستان، به‌دنبال از دست رفتن کنترل سرزمینی این گروه در سال 2019، بوده است تا بتواند از وقوع تلفات بیشتر در کادر رهبری اجتناب کند. در نتیجه، به‌نظر می‌رسد که «داعش پاکستان» صرفاً یک گروه صوری است که فعالیت آن محدود به فضای مجازی و تولید تبلیغات است و اطلاعات چندانی دربارۀ کادر رهبری آن در دست نیست ـ برخلاف حضور آشکارتر و فعال‌تر «داعش خراسان».