ایران شرقی/
با وجود خشونت‌های سیاسی اعمال شده اخیر علیه اویغورها در قرقیزستان، این افراد می‌گویند قرقیزستان خانه آن‌هاست و در هر شرایطی به راه خود ادامه می‌دهند.
این در حالی است که کشور قرقیزستان که توسط کوه‌های «تیان شان» محصور شده با استان شمال غربی چین «سین کیانگ» دارای مرز است. استان سین کیانگ خانه چندین گروه قومی ترک مسلمان است که بزرگترین آنها اویغورها هستند و 46 درصد از جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهند.
تنش‌های تاریخی بین جامعه و دولت چین که در دهه‌های اخیر شدت یافته، توجه رسانه‌های بین‌المللی و گروه‌های حقوق بشر را به خود معطوف داشته است. در همین حال، بر اساس گزارش «پروژه حقوق بشر اویغور مستقر در واشنگتن» (UHRP)  تنها 700 اویغور بین سال‌های 2013 و 2014 کشته شدند.
جوامع اویغور در چین می‌گویند که از سرکوب دولت کمونیستی رنج می‌برند و خواهان استقلال مذهبی و فرهنگی بیشتر هستند. مقامات چینی در عین اینکه هر گونه اقدام اشتباهی را انکار می‌کنند، تاکید دارند که در برابر افراط‌گرایان مذهبی و جدایی‌طلبان مرتبط با "تروریسم"، القاعده و دیگر گروه‌های مسلح مبارزه می‌نمایند.
این درگیری‌ها فراتر از مرز چین به جمهوری‌های سابق شوروی آسیای مرکزی کشیده شده است و در ماه آگوست، سفارت چین در بیشکک هدف حمله قرار گرفت که در این حمله، سه کارمند ماموریت دیپلماتیک مجروح شدند. مقامات قرقیزستان، جنبش اسلامی ترکستان شرق (ETIM)، یک گروه جدایی طلب اویغور را به سازماندهی این حمله متهم کردند.
اما، حمله علیه منافع چین در منطقه موضوع جدیدی نیست، حوادثی مشابه از این دست در دهه گذشته به دفعات صورت گرفته است. از جمله در حادثه قبلی، دو نماینده دولت چین کشته شدند و یکی دیگر در یک حمله آشکار در سال 2000 در قرقیزستان زخمی شدند. و دو سال بعد، یک دیپلمات چینی و راننده­اش در بیشکک به ضرب گلوله کشته شدند و این در حالی بود که مقامات قرقیزستان، مبارزان اویغور را مسئول هر دو حمله دانستند.
اویغورها در آسیای مرکزی
بر اساس آمارها، یک جامعه قابل توجه اویغور در قرقیزستان وجود دارد. «رسجان قربانوف»، رئیس بخش سازمان فرهنگی قومی اویغور "Ittipak" در جنوب قرقیزستان می‌گوید که اویغورها در اواسط دهه 1950 از سین کیانگ به قرقیزستان مهاجرت کردند. اویغورها، میراث زبانی و تاریخی مشابه با کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی دارند. قربانف به الجزیره گفت: پدر و مادر ما به این کشور آمدند و مردم قرقیزستان به خوبی ما را پذیرفتند. آنها به پدران ما زمین واگذار کردند به طوری که اویغورها توانستند در قرقیزستان خانه بسازند. و از آن زمان سال­های بسیاری گذشته است و نوه‌های ما نیز در این کشور به دنیا آمدند.
جمهوری­های آسیای مرکزی شوروی سابق تبدیل به میهن دوم حدود نیم میلیون نفر اویغور شده­اند که اکثریت آنها در قزاقستان و جمهوری قرقیزستان مستقر می­باشند. طبق گزارش‌ها، بیش از 250 هزار اویغور در قزاقستان و نزدیک به 50 هزار اویغور در قرقیزستان زندگی می‌کنند.
«علیشیر نسراخانوف»، رئیس شورای بزرگان اویغور توضیح داد که حوادث خشونت­‌آمیز علیه اویغورها، نگرانی بزرگی برای این مردم است. وی به الجزیره گفت: مطمئنا، ما از گزارش‌های خبری در مورد درگیری بین مقامات چینی و جمعیت اویغور در چین آگاه می‌­شویم. این امر واقعا تاسف­‌آور است. این درگیری­ها، زندگی مسالمت­‌آمیز جمعیت اویغور را مختل می‌سازد و ما این خشونت‌ها را رد می­‌کنیم. اما ما در موقعیتی نیستیم که بتوانیم آنچه در حال وقوع در چین است را ارزیابی کنیم. هر کشوری سیاست خود را در مورد مسائل خاص دارد. به همین دلیل ما نمی­‌توانیم این فرآیندها را از خارج از ارزیابی کنیم.
پیامدهای سیاسی
کمپین اعتصاب شدید پکن در سین کیانگ در طول دهه 1990 و ظهور روابط سیاسی بین کشورهای آسیای مرکزی و چین پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، فشار بر روی جوامع اویغور قزاقستان و جمهوری قرقیزستان را برای پاسخ به اقدامات انجام شده توسط اعضای جامعه اویغور را دو چندان ساخته است. چین نگران آن است که جنگ در افغانستان، تهدیدی برای ثبات استان غربی چین باشد.
«نیکولاس ده پدرو»، محقق در مرکز بارسلونا برای امور بین‌المللی می­گوید، موضوع اویغورها همیشه بخشی از سیاست چین در قبال آسیای مرکزی بوده است. وی اظهار داشت: این یک عامل کلیدی برای توضیح برقراری روابط حسنه سریع بین پکن و جمهوری­‌های تازه استقلال یافته پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود و پکن، علاقه­‌مند به پایان دادن به سیاست حمایت سنتی شوروی و حمایت از فعالیت‌های اویغورها به ویژه در قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان بود. برای قزاقستان و به میزان کمتر، قرقیزستان، کنترل بر جامعه اویغور یک دارایی مقرون به صرفه برای معاملات بهتر با پکن در مورد موضوعات مرزی و تجارت است. جمهوری­‌های آسیای مرکزی تمایل ندارند که تبدیل به پناهگاهی امن برای تبعیدیان اویغور شوند.
اثرات آن بر جامعه
بسیاری در جامعه اویغور قرقیزستان نسبت به دولت بی­‌اعتماد شده­‌اند. یک تاجر اویغور 41 ساله در بیشکک، که از ترس مجازات نخواست نامش فاش شود، ادعا می‌­کند سرویس‌­های امنیتی در قرقیزستان برای بیش از دو دهه مراقب جامعه اویغور بوده‌­اند.
وی می‌گوید: در دهه 1980 و بعد از آن در دهه 1990، من شاهد بودم که عوامل سرویس امنیتی دولت قرقیزستان برای صحبت با پدرم که در آن روزها یک فعال اجتماعی اویغور بود، می‌آمدند. او فکر می‌کند که پس از حادثه بمب‌گذاری، همه چیز برای جامعه اویغور بدتر شده است.
این تاجر اویغور همچنین می­‌گوید: هنگامی که ما یک روز تعطیل را جشن می‌گیریم یا در یک مراسم عروسی شرکت می‌کنیم، فقط در مورد کسب و کار، خانواده و یا دوستان صحبت می‌کنیم، اویغورها در بیشکک ترجیح می‌دهند راجع به سیاست هیچ حرفی نزنند چرا که از نظارت دولت در این حیطه نگران هستند.  این در حالی است که به گزارش الجزیره، سرویس امنیتی جمهوری قرقیزستان (GKNB) از اظهار نظر در مورد اتهامات سیاست­‌های دولت نسبت به جامعه اویغور در کشور، خودداری نمود.
«استیو سوردلو»، محقق آسیای مرکزی برای دیده‌­بان حقوق بشر می­‌گوید که وضعیت اویغورها، که تبعه­‌های چینی در آسیای مرکزی هستند با این واقعیت که جمعیت بزرگی از اویغورها به مدت طولانی در این منطقه اقامت داشته‌اند و شهروندان کشورهای آسیای مرکزی محسوب می‌شوند، پیچیده‌­تر شده است.
در حالی که هیچ اطلاعات رسمی در مورد نظارت بر این جوامع وجود ندارد، دیده بان حقوق بشر آگاه است که سرویس‌های امنیتی کشورهای آسیای مرکزی، از جمله قزاقستان و قرقیزستان، نظارت‌هایی بر اویغورها انجام داده و به شدت مرزهای آن‌ها را کنترل می­‌کنند. این تاجر گفت: ما که در قرقیزستان به دنیا آمده‌ایم، در مورد درگیری‌های سین کیانگ تنها در میان دوستان بسیار نزدیک صحبت می‌کنیم نه در عموم، چرا که همیشه امکان دارد فرد جاسوسی در میان ما باشد. در عین حال،  اویغورهایی که شهروندان قرقیزستان هستند، موقعیت بهتری نسبت به اویغورها در سین کیانگ دارند به این دلیل که دولت قرقیزستان بنا به درخواست چین، شهروندان اویغور چینی را اخراج می­‌کند.
در اینباره نیز وزارت داخلی و کمیته امنیت ملی قرقیزستان به درخواست الجزیره برای اظهار نظر در مورد اخراج تبعیدی­‌های اویغور پاسخی ندادند. این در حالی است که رهبران جامعه اویغور از تلاش­‌های گذشته دولت قرقیزستان و رسانه­‌های محلی برای مرتبط ساختن فعالیت اویغورها با "تروریسم جهانی" و سازمان‌های جدایی طلب در سین کیانگ، نگران هستند.
«قیوم ماسیموف»، رئیس سابق انجمن کانادایی اویغور در مونترال اظهار داشت: حمله به سفارت چین در بیشکک، قطعا هیچ نفعی برای اویغورهای محلی و کسانی که در ترکستان شرقی زندگی می­‌کنند ندارد. ماسیموف به الجزیره گفت: حزب کمونیست چین می­‌خواهد اویغورها را سرکوب کند و قوانین ظالمانه خود در منطقه را توجیه نماید. بسیاری از سازمان‌های جامعه اویغور، خشونت بر علیه کارکنان چینی در قرقیزستان را محکوم کرده‌اند. علیشیر ناسراخانوف نیز در اینباره گفت: ما مخالف اندیشه­‌های افراطی و تروریسم هستیم. این یک نگرانی برای زندگی صلح آمیز ما در قرقیزستان است و احساسات منفی به ارمغان خواهد آورد.