مطالعات شرق/
 
احداث راه‌آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان که از اکتبر ۲۰۲۴ شروع شده است باعثِ تقویت اتصالات حمل‌و‌نقل و ترابری در آسیای مرکزی و افزایشِ هم‌گرایی و بیشتر شدن جذابیت‌های حمل و نقل در منطقه خواهد شد. موافقتنامۀ احداث راه‌آهن مزبور در ژوئن ۲۰۲۴ میان دولت‌های ذی‌ربط در پکن منعقد شد. این مسیر ریلی به طول ۴۸۶ کیلومتر در محورهای کاشغر - تروگارت - ماکمال - جلال‌آباد و اندیجان ساخته خواهد شد. این مسیر ریلی می‌تواند در آینده تبدیل به گذرگاهی مستقل برای عبور و مرور کالا میان کشورها و حتی یک راهگذرِ تجاریِ بین قاره‌ای شود. راهگذرهایی که به مسیر ریلی مزبور متصل خواهند شد عبارتند از:
۱- گذرگاه بین‌المللی و چندوجهیِ آسیا - پاسیفیک مشتمل بر کشورهای چین، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و اروپا.
۲- گذرگاه چندوجهیِ اتصال میان چین- خلیج‌فارس و چین - اروپا (هر دو از مسیر ایران).
برخی مسیرهای دیگر که ممکن است به راه‌آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان متصل شوند عبارتند از:
- گذرگاهِ ریلیِ ازبکستان - ترکمنستان - ایران و سپس اتصال این گذرگاه به بنادر ایرانی در حاشیۀ خلیج‌فارس و عمان و دسترسی این گذرگاه ریلی به کشور‌های خاورمیانه (در چارچوب موافقتنامۀ ترابری عشق‌آباد در سال ۲۰۱۱).
- راه‌آهن ترانس افغان به‌منظور دسترسی به بنادر پاکستان در اقیانوس هند.
- متصل شدن راه‌آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان به افغانستان می‌تواند زمینه‌ساز احداث مسیر ریلی چین - قرقیزستان - ازبکستان - افغانستان - ایران و دسترسی به کشور‌های عربی حاشیۀ خلیج‌فارس (از طریق ایران) شود.
- راه‌آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان می‌تواند به مسیر ریلیِ ازبکستان - ترکمنستان - ایران - ترکیه متصل شده و در مراحل بعدی، کالاها با کشتی به اروپا منتقل شود.
راه آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان همچنین تا حدی می‌تواند به راهگذرهای ترابری ذیل متصل شود:
۱- گذرگاه چندوجهیِ آسیای مرکزی - قفقاز جنوبی - آناتولی.
۲- دهلیز جنوبی در محور قرقیزستان - ازبکستان - ترکمنستان - دریای خزر و روسیه.
احداث راه‌آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان (بخاطرِ دور زدن موقعیت منحصربفرد قزاقستان) به‌شکل قابل‌توجهی باعثِ تقویت جایگاه و موقعیت ازبکستان و قرقیزستان در حمل و نقل بین‌قاره‌ای خواهد شد زیرا در آسیای مرکزی فعلا تنها قزاقستان است که با راه‌آهن به چین متصل شده است. بدین ترتیب جایگزینی برای راهگذر میانی (یعنی راهگذرِ اتصال چین به دریای خزر از طریق قزاقستان) ایجاد خواهد شد. در نتیجه می‌توان حدس زد در صورت احداث راه‌آهن میان چین - قرقیزستان و ازبکستان، بخشی از کالاهایی که از راهگذر میانی (مسیر قزاقستان) بین چین و اروپا منتقل می‌شدند، تغییر مسیر داده و از مسیر ریلیِ تازه تأسیس منتقل شوند.
انتقال کالا از کاشغر تا مرزهای ازبکستان با استفاده از شبکۀ حمل و نقل قرقیزستان (به‌جای ۱۰ روز طی مسیر از راه قزاقستان)، فقط ۲ روز طول خواهد کشید؛ استفاده از این مسیر ریلیِ نوظهور، مدت زمان انتقال کالا از شرق آسیا به خاورمیانه و جنوب اروپا را ۸-۷ روز و مسافت را ۹۰۰ کیلومتر کوتاه‌تر خواهد کرد.
لازم است به‌منظور پیشگیری از رقابت‌های غیرسازنده در آسیای مرکزی (در خصوصِ راهگذرها) نوعی سازوکار همکاری و هماهنگی برای استفاده از مسیر حمل و نقل ترانس خزر اندیشیده شود. به‌محض انعقاد توافقنامه برای احداث خط ریلیِ سه جانبۀ چین- قرقیزستان و ازبکستان، برخی رسانه‌ها با تأکید بر اثر سوء این راهگذرِ نوین ریلی بر راه‌آهن ترانس سیبری یا کریدور میانی که از قزاقستان عبور می‌کند سعی در برانگیختن رقابت‌های ژئوپولیتیک در منطقه داشته‌اند.
یکی از مزایای راه‌آهن میان چین، قرقیزستان و ازبکستان تسهیل دسترسیِ کشورهای محصور در خشکی به دریا است چنانکه هم اکنون مسیر ریلی انتقال کالا از ایران به قرقیزستان (از مسیر ترکمنستان و ازبکستان) به‌صورت بالفعل در حال نقل و انتقال کالا از بندرعباس به شهر اوش است. قرقیزستان همچنین امیدوار است از مسیر ایران بتواند به ترکیه نیز دسترسی پیدا کند.
انتهای مطلب/