ایران شرقی/
تقویت پایگاه‌های نظامی روسیه در تاجیکستان و قرقیزستان نشان‌دهنده تهدید واقعی پیروزی شبه‌نظامیان اسلامی در این منطقه و فراتر از آن است.خطر اصلی برای کشورهای پساشوروی از افغانستان نشات می‌گیرد. اطلاعات "سرگئی شویگو"،  وزیر دفاع روسیه که بر طبق آن روسیه در راستای فعالیت شدید تروریستی از جانب شبه‌نظامیان مستقر در افغانستان، پایگاه‌های نظامی خود را در تاجیکستان و قرقیزستان تقویت کرده است، به بازتاب‌های بسیار جدی منجر شده است. روسیه اطلاعات موثقی در مورد قصد تروریست‌ها از شکستن مرزهای سازمان پیمان امنیت جمعی از سمت تاجیکستان، رسیدن به مرز قرقیزستان و سپس تصرف جنوب روسیه در اختیار دارد.

پیچیده بودن وضعیت مرز افغانستان-تاجیکستان تا قبل از گزارش شویگو روشن بود، چرا که اخیرا، دویزیون سیستم‌های موشکی "اوراگان" با کالیبر 220 میلی متری به پایگاه نظامی 201 روسیه در تاجیکستان منتقل شده است. این پایگاه - یکی از بزرگترین واحدهای نظامی روسیه در خارج از کشور بوده، در شهر دوشنبه و قرقان-تپه مستقر شده و تعداد نیروهای نظامی آن – حدود 7.5 هزار نفر است.
"اوراگان" فاصله 35 کیلومتری (در شرایط زمین‌های کوهستانی) را هدف قرار می‌دهد. علاوه بر این، به این پایگاه مجموعه‌های موشکی عملیاتی-تاکتیکی "اسکندر-م" هم منتقل شدند – این مجموعه‌ها در تمرینات ضد تروریستی در مجاورت مرز تاجیکستان-افغان فعالیت داشتند. این مانورها را نباید به دلیل بزرگی‌شان هم از لحاظ تعداد شرکت‌کنندگان (4.5 هزار) و هم از لحاظ  تعداد و "تنوع" تجهیزات نظامی (300 واحد)، سازمانی در نظر گرفت. این یک پایگاه شامل بالگردهای "نابودگر" و بمب افکن‌های تو-22 إم 3 ، تانک‌ها و "اوراگان"، "اسکندر-ام" و غیره است. نمایندگان سازمان پیمان امنیت جمعی، سازمان همکاری شانگهای، سازمان امنیت و همکاری اروپا و چین بر این تمرینات و آموزش‌ها نظارت داشته‌اند. به طور کلی، روسیه در ماه می، با نشان دادن قابلیت‌های نظامی اغراق‌آمیز بارها به دشمن هشدار داده است که تلاشی برای بی ثبات کردن اوضاع در مرز انجام ندهد.

اما حالا که شویگو به وضوح در مورد تقویت پایگاه‌های روسیه در دو کشور آسیای مرکزی صحبت کرده است، شاید این هشدار موثر نباشد. به احتمال زیاد، تاکید اصلی بر مراکز نظامی در تاجیکستان، که با افغانستان مرز 1300 کیلومتری دارد خواهد بود. یعنی در صورت تلاش برای نفوذ سازمان‌های تروریستی در آسیای مرکزی، ضربه اصلی به تاجیکستان که ارتش بسیار ضعیفی دارد وارد می‌شود. اگر شبه‌نظامیان موفق به دستیابی به قرقیزستان شوند، در اینصورت این جمهوری بدون کمک روسیه و (یا) سازمان پیمان امنیت جمعی شکست خواهد خورد.

در قرقیزستان، 4 پایگاه نظامی روسی مستقر است: پایگاه نظامی در کنت، پایگاه آموزشی نظامی-دریایی در کاراکول، نقطه ارتباط در دره چالدوار و نقطه زلزله خیز در شهر مایلو-سو. باید درک کرد که نیروها زیاد، اما دشمن جدی است: با توجه به منابع مختلف، "دولت اسلامی" ممنوع شده در فدراسیون روسیه در حال مذاکره با دیگر گروه‌های تروریستی در مورد اتحاد بوده و همین موضوع تهدید برای کشورهای شرق میانه، آسیای مرکزی و جنوب روسیه را چند برابر می‌کند. در حال حاضر، در این مناطق و در فضای پساشوروی سلول‌های زیرزمینی ایجاد شده‌اند. ناآرامی‌های اجتماعی این روند را تسریع می‌بخشد – در پس زمینه این ناآرامی‌ها، خروج از سازمان‌های مخفی زیرزمینی و تشدید فعالیت برای شبه نظامیان آسان‌تر خواهد بود، اگرچه شویگو هشدار داده بود که اقدامات عملی برای نابودی آنها صورت گرفته است.

 براساس برخی داده‌ها، در قلمروی افغانستان تعداد داعشی‌ها از 3 هزار نفر به 4 هزار نفر رسیده است. با توجه به اطلاعات مربوط به تلاش‌های آنها برای اتحاد با دیگر سازمان‌های وابسته که "سلول‌های" خود را در کشورهای پساشوروی دارند - به ویژه در منطقه آسیای مرکزی و روسیه - افزایش اسلام‌گرایی رادیکال یک تهدید واقعی به ویژه برای حفاظت از قدرت رهبران فعلی کشورهای آسیب پذیر است. همانطور که مشخص است، روسیه هم مانند کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی نظر مساعدی نسبت به کودتاهای "رنگین" ندارد. چین هم با این کودتاها موافق نیست. مسلم است که این کودتاها یک انگیزه اضافی برای پیشگیری از فعالیت‌های تروریستی در آسیای مرکزی هستند.

اما وضعیت ترکمنستان و ازبکستان که کشورهای بی طرفی محسوب می‌شوند چگونه است؟ آنها عضو سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای نیستند، اما دارای مرز مشترک با افغانستان اند: ترکمنستان – دارای مرزی به طول 744 کیلومتر و ازبکستان - دارای مرزی به طول 137 کیلومتر است. نیروهای مسلح ترکمنستان – بسیار ضعیف‌ بوده و نمی‌توانند از کشور خود دفاع کنند. در عین حال، با توجه به داده‌های رسانه‌ها، در مرز با ترکمنستان 2 تا 3 هزار شبه‌نظامی قسم خورده به داعش متمرکز شده‌اند. شبه‌نظامیان کاملا قادرند از طریق مرز افغانستان-ترکمنستان به مناطق غربی قزاقستان و از آنجا به قمروی روسیه و پس از آن به همه جا نفوذ کنند.

راه چاره چیست؟ زمانی که مشکلی بوجود آید، عشق‌آباد بی‌طرفی خود (که امکان انجام اقدامات نظامی  مشترک با دیگر کشورها را برای آن فراهم نمی‌آورد) را فراموش کرده و به روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی و در صورت امکان سازمان همکاری شانگهای پناه می‌برد. لازم به ذکر است که سازمان همکاری شانگهای به عدم گسترش تروریست‌ها بسیار علاقه مند است.

وضعیت ازبکستان کمی بهتر است. وضعیت ارتش این کشور مانند وضعیت ترکمنستان تاثرانگیز نیست، چرا که تاشکند مبالغ زیادی برای ارتش خود صرف کرده است. در امتداد مرز ازبکستان با افغانستان، یک مانع جداکننده که توسط نظامیان ازبکستان کنترل می‌شود، ساخته شده است. با این حال، یک بخش ضعیف وجود دارد – آن هم پل حیرتان بر روی رودخانه آمودریاست. در اینجا باید خروج ازبکستان از سیاست انزواطلبی در زمان ریاست‌جمهوری شوکت میرضیایف که در ماه آوریل به روسیه سفر کرد را به یاد آورد. رئیس‌جمهور ازبکستان نتایج مذاکرات در کرملین را "بی سابقه" نامید. واقعیت این است که طرفین در مورد اجرای طیف گسترده‌ای از پروژه‌ها به ارزش بیش از 15 میلیارد دلار به توافق رسیدند. از همه مهم‌تر اینکه در طی این سفر، دومای دولتی قراداد مربوط به همکاری نظامی با ازبکستان را تصویب کرد. این قرارداد رسما اجرای "رژیم مناسب" برای همکاری طرفین در کمپلکس نظامی-صنعتی و فروش اسلحه و تجهیزات نظامی روسیه به ازبکستان با همان قیمتی که برای ارتش روسیه تمام شده است را در نظر دارد. البته، مسکو به دور از انسان دوستی است- مسکو بازار صادراتی تسلیحات خود را توسعه داده و فرصت‌های شغلی جدید را برای خود ایجاد می‌کند. اما مهم‌تر از همه این است که قابلیت دفاع ارتش ازبکستان را به نفع امنیت خود در صورت بی‌ثباتی از جانب افغانستان تقویت می‌کند.

به طور خلاصه، مسکو می‌تواند یک شلیک برای کشتن چند پرنده باشد و میرضیایف از این "چابکی" آن به سرعت سرمشق گرفته است. در طول سفر وی به روسیه، طرفین بسیار دوراندیشانه و به موقع در مورد مبارزه مشترک علیه تروریسم به توافق رسیدند. رئیس‌جمهور ازبکستان به همتای روسی خود اطمینان داد که کشورش در هر صورت در تمام امور مربوط به افغانستان از روسیه حمایت خواهد کرد. اگرچه ازبکستان یک کشور "بی طرف" است، اما بدون روسیه و حمایت کشورهای همسایه از پس این کار برنمی‌آید. بنابراین ممکن است ازبکستان دوباره وارد سازمان پیمان امنیت جمعی شود.
انتهای مطلب/.