• صفحه نخست
  • پيوندها
  • ارتباط با ما
  • دربارۀ ما
  • آرشيو
  • حوزه مشترکین
English
يکشنبه ۶ فروردين ۱۴۰۲ ساعت: ۱۳:۳۷
  • صفحه نخست
  • کشورهای هدف
    • تاجیکستان
    • ترکمنستان
    • قزاقستان
    • ازبکستان
    • قرقیزستان
    • افغانستان
    • حوزه مشترک
  • پراکندگی موضوعی
    • سیاسی
    • امنیتی
    • اقتصادی
    • اجتماعی و فرهنگی
  • بولتن‌نگاری
    • بولتن روزانه
    • بولتن هفتگی
    • گزارشات ویژه
    • گاهنامه
  • شورای علمی
  • پژوهشگران
جستجوی پيشرفته
ترجمه > حوزه مشترک
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ ساعت ۱۰:۲۸
جالب است
۰
ایران و آسیای مرکزی
ایران به دنبال جای پای محکم‌تر در آسیای مرکزی
از آنجایی که آسیای مرکزی در حال گذراندن دوره ای از کالیبراسیون (واسنجی) مجدد منطقه ای است، موقعیت ایران نباید نادیده گرفته شود. در حالی که ایران در کوتاه‌مدت بستر چالش‌برانگیزی برای سرمایه گذاری و تعامل در اختیار کشورهای آسیای مرکزی قرار می‌دهد، با این حال، تا زمانی که این منطقه به عنوان اولویت اصلی سیاست خارجی تهران باقی بماند، این کشور در راستای تعامل بیشتر و به دست آوردن جای پای محکم‌تر در آسیای مرکزی تلاش خواهد کرد.
ایران به دنبال جای پای محکم‌تر در آسیای مرکزی
مطالعات شرق/

با وجود گذشت تقریباً یک سال از تهاجم روسیه به اوکراین، منطقه آسیای مرکزی همچنان با تغییرات پر تلاطم محیط ژئوپلیتیک دست به گریبان است. با تمرکز روسیه بر اوکراین، فرصت‌های جدیدی برای تعامل در آسیای مرکزی، که تا همین اواخر تحت کنترل مسکو بود، پدید آمده است.
چین و ترکیه به دنبال تحکیم و تقویت مواضع خود در این منطقه، به عنوان بخشی از تغییر شکل گسترده‌تر نظم منطقه‌ای هستند. در عین حال، ایران نیز توجه خود را به آسیای مرکزی، بویژه در زمینه مسیرهای ارتباطی و تجاری معطوف کرده است. افزایش تعامل با کشورهای این منطقه یکی از اولویت‌های بلندمدت سیاست خارجی ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران است که تصمیم وی در انتخاب تاجیکستان به عنوان مقصد اولین سفر ریاست جمهوری نیز مؤید آن است. در حال حاضر، ایران به طور فزاینده‌ای به دنبال توسعه تعامل در منطقه آسیای مرکزی در جهت جلوگیری از انزوای بیشتر ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و همچنین افزایش محبوبیت دولت در داخل، با توجه به برخی ناآرامی‌های داخلی است.

مقابله با تحریم‌های غرب
تلاش فزاینده ایران در راستای ایجاد فرصت‌های تجاری جدید در آسیای مرکزی در پس زمینه فضای خصمانه‌ای است که در بُعد بین‌المللی پیش روی این کشور قرار دارد. این شرایط تا حد زیادی به دلیل تحریم‌های غرب علیه برنامه هسته‌ای (صلح آمیز) ایران و همچنین تنش‌های منطقه‌ای مربوط به خصومت‌های جاری بین این کشور با عربستان سعودی ایجاد شده است. علاوه بر این، پیش‌بینی‌های اخیر مبنی بر اینکه ایران در آستانه رکود تورمی فزاینده قرار دارد، فشارها را بر این کشور تشدید کرده است تا بتواند خود را از شوک‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها مصون نگه دارد.
در عین حال، ایران در حال حرکت به سمت تنوع بخشیدن به اقتصاد خود، برای حل این مشکلات است. پس از امضای رسمی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در اکتبر سال گذشته میلادی در ازبکستان، آوریل سال جاری، این کشور رسما به یکی از اعضای دائم این سازمان به عنوان یک نهاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی در اوراسیا تبدیل خواهد شد. عضویت در سازمان همکاری شانگهای موجب تقویت روابط تجاری ایران با آسیای مرکزی می‌شود و امکان تعامل بیشتر این کشور با دو اقتصاد بزرگ عضو سازمان همکاری شانگهای یعنی چین و هند را نیز فراهم می‌آورد. ایران همچنین در حال توسعه تعاملات خود با اتحادیه اقتصادی اوراسیا با توجه به تمدید اخیر توافقنامه تجارت آزاد با این اتحادیه تا سال 2025 است - که این موضوع نیز می‌تواند منجر به اثربخشی بیشتر تلاش‌های تهران برای مطرح کردن نام خود به عنوان یک شریک خارجی پیشرو برای منطقه آسیای مرکزی شود.

بندر چابهار
بندر چابهار ایران که امکان اتصال هند را به آسیای مرکزی و افغانستان فراهم می‌کند، در راستای اهداف بزرگ ایران در زمینه توسعه اقتصادی و تجارت دریایی از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. این بندر که در سال 2017 توسط ایران و با مشارکت هند راه‌اندازی شد، در حال حاضر تبدیل به یک قطب تجاری بین‌المللی شده است که علاوه بر اینکه امکان دسترسی جایگزین برای حمل و نقل کالا به بازارهای آسیای مرکزی را ایجاد کرده است، دسترسی مستقیم ایران به آب‌های بین‌المللی را که در حال حاضر از تحریم های ایالات متحده مستثنی هستند، نیز فراهم می کند.
این بندر در پس زمینه جنگ روسیه و اوکراین اهمیت بیشتری نیز پیدا کرده است. بر اساس آخرین آمار و اطلاعات، اقتصادهای آسیای مرکزی همچنان شوک‌های اقتصادی ناشی از این جنگ را احساس می‌کنند. دسترسی به بنادر منطقه‌ای مانند بندر چابهار، راه‌های ارتباطی بهتری را در جهت تعامل اقتصادی مطلوب‌تر در اختیار کشورهای منطقه آسیای مرکزی قرار می‌دهد. در حال حاضر، ازبکستان در راستای اهداف خود برای ارتباطات بیشتر با شبکه‌های ارتباطی منطقه‌ای، تمایل و اشتیاق خود را برای دسترسی و استفاده از این بندر نشان داده است. از سوی دیگر، قزاقستان نیز در سال 2021 حمایت خود را از توسعه بیشتر بندر چابهار ایران، بویژه با توجه به اینکه "آستانه" بزرگترین شریک تجاری هند در آسیای مرکزی است، اعلام کرده است.
با توجه به مزیت جغرافیایی ایران، بندر چابهار، به همراه پیوستن این کشور به سازمان همکاری شانگهای، طی دوران چالش برانگیز اخیر برای این کشور به عنوان یک پوشش نقره‌ای[1] عمل می‌کند، زیرا راه‌هایی را برای مدیریت انزوا در اختیار ایران قرار داده است.
بندر چابهار به‌عنوان یک نقطه اتصال میان آسیای مرکزی، جنوبی، جنوب شرقی و خاورمیانه، می‌تواند جایگزین جذابی برای مسیر ترانزیتی محبوب و مورد توجه کنونی، یعنی کریدور میانی باشد.
در حالی که ایران می‌داند که نمی‌تواند با چین به عنوان یک شریک سنگین‌وزن اقتصادی یا ترکیه که مبتکر گرد هم آوردن جهان ترک در منطقه است، رقابت کند، اما به طور فزاینده‌ای از امکان اتصال کشورهای آسیای مرکزی به بازارهای بین‌المللی از طریق بندر چابهار، به عنوان ابزاری برای نفوذ خود در سراسر این منطقه استفاده می‌کند.

تجارت پرخطر
در حالی که ایران در تلاش برای تعامل بیشتر با کشورهای آسیای مرکزی است، این احتمال وجود دارد که اقتصادهای منطقه به دلیل عدم‌اطمینان‌های سیاسی همکاری با ایران، مشارکت با این کشور را به عنوان یک ریسک و خطر تلقی کنند. این امر بویژه در زمانی که کشورهای آسیای مرکزی در پی جدایی روسیه به دنبال شرکای خارجی باثبات و قابل اعتماد هستند، اهمیت دوچندان می‌یابد. یکی دیگر از مسائل کلیدی در رویکرد ایران نسبت به آسیای مرکزی، خطر تقابل ژئواکونومیک با چین در زمینه مسیرهای تجاری رقابتی در منطقه است.
با توجه به دلایل فوق‌الذکر، پیشرفت‌های ایران در منطقه احتمالاً توسط قدرت‌های منطقه‌ای کنونی از جمله چین و ترکیه و فراتر از آن توسط هند، پاکستان و دیگر رقبا به دقت رصد می‌شود.
با این حال، از آنجایی که آسیای مرکزی در حال گذراندن دوره ای از کالیبراسیون (واسنجی) مجدد منطقه ای است، موقعیت ایران نباید نادیده گرفته شود. در حالی که ایران در کوتاه‌مدت بستر چالش‌برانگیزی برای سرمایه گذاری و تعامل در اختیار کشورهای آسیای مرکزی قرار می‌دهد، با این حال، تا زمانی که این منطقه به عنوان اولویت اصلی سیاست خارجی تهران باقی بماند، این کشور در راستای تعامل بیشتر و به دست آوردن جای پای محکم‌تر در آسیای مرکزی تلاش خواهد کرد.
انتهای مطلب/
 
[1] . کنایه است از بارقه‌ای از امید (یا تسلی) در ناامیدی یا شرایط خیلی دشوار
 
 
«این متن در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است و انتشار آن الزاما به معنای تأیید تمامی محتوا از سوی "موسسه مطالعات راهبردی شرق" نیست.»
 
 

کد خبر:3411

اشتراک گذاری
مترجم : موسسه مطالعات راهبردی شرق، وجیهه خسروجردی
مرجع : منبع: اندیشکده بین‌المللی ODI
  • عناوین مرتبط
روندهای توسعه منطقه‌ای و شکل گیری نظم نوین جهانی  

سه شنبه, 28 تير 1401 ساعت 15:06

فرصت‌های تعامل ایران با شبکه ریلی میان‌منطقه‌ای آسیای مرکزی  

شنبه, 21 خرداد 1401 ساعت 14:02

نقش بالقوه اکو در پیوند ژئواکونومیک ایران و آسیای مرکزی  

شنبه, 13 آذر 1400 ساعت 11:28

ملزومات راهبردی آلترناتیوهای ترانزیت و انرژی ایران برای آسیای مرکزی  

شنبه, 22 آذر 1399 ساعت 14:01

بحران اوکراین و فرصت‌ بازآفرینی نقش اکو در آسیای مرکزی  

يکشنبه, 16 بهمن 1401 ساعت 09:32

نام شما

آدرس ايميل شما
نظر شما *

 

مقالات تحلیلی

بازگشت آرکاداغ به عرصه اجرایی قدرت در ترکمنستان؛ بروندادها در سیاست خارجی
بازگشت آرکاداغ به عرصه اجرایی قدرت در ترکمنستان؛ بروندادها در سیاست خارجی
عصر رقابت پهپادها در آسیای مرکزی
عصر رقابت پهپادها در آسیای مرکزی
حکمرانی طالبان؛ ارجحیت اجرای شریعت یا بقای دولت؟
حکمرانی طالبان؛ ارجحیت اجرای شریعت یا بقای دولت؟
راهکارهای توسعه مناسبات اقتصادی افغانستان در وضعیت «عدم شناسایی»
راهکارهای توسعه مناسبات اقتصادی افغانستان در وضعیت «عدم شناسایی»

یادداشت

تغییر و تداوم در سیاست خارجی آمریکا نسبت به آسیای مرکزی
تغییر و تداوم در سیاست خارجی آمریکا نسبت به آسیای مرکزی
مصادیق ارتباط آمریکا با داعش خراسان
مصادیق ارتباط آمریکا با داعش خراسان
رفتارشناسی آمریکا در «بازی بزرگ جدید»
رفتارشناسی آمریکا در «بازی بزرگ جدید»
راهبرد اسرائیل در آسیای مرکزی
راهبرد اسرائیل در آسیای مرکزی

گفت و گو

علل گرایش جوانان آسیای مرکزی به گروه های افراطی و تروریستی
علل گرایش جوانان آسیای مرکزی به گروه های افراطی و تروریستی
چشم‌انداز روابط اروپا و آسیای مرکزی
چشم‌انداز روابط اروپا و آسیای مرکزی
نگاهی به دورنمای روابط تهران و عشق‌آباد
نگاهی به دورنمای روابط تهران و عشق‌آباد
پیش‌ران‌ها و بروندادهای مشارکت راهبردی فراگیر ترکیه و ازبکستان
پیش‌ران‌ها و بروندادهای مشارکت راهبردی فراگیر ترکیه و ازبکستان

گزارشات ترجمه ای

ثبات در افغانستان؛ نقطه تفاهم آمریکا، چین و روسیه
ثبات در افغانستان؛ نقطه تفاهم آمریکا، چین و روسیه
امتیاز در ازای اصلاحات: تشدید فشار ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر قزاقستان
امتیاز در ازای اصلاحات: تشدید فشار ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر قزاقستان
نگاهی به فعالیت داعش در شبکه‌های اجتماعی
نگاهی به فعالیت داعش در شبکه‌های اجتماعی
اختلافات درونی طالبان و چشم‌انداز پیش‌رو
اختلافات درونی طالبان و چشم‌انداز پیش‌رو
 
  • صفحه نخست
  • کشورهای هدف
  • پراکندگی موضوعی
  • بولتن‌نگاری
  • شورای علمی
  • پژوهشگران
  • صفحه نخست
  • پيوندها
  • ارتباط با ما
  • دربارۀ ما
  • آرشيو
  • حوزه مشترکین
جستجوی پيشرفته
نقل و نشر مطالب با ذکر منبع آزاد است
توليد شده توسط نرم افزار جامع ”استوديو خبر“