تأثیر جنگ ایران و اسرائیل بر آسیای مرکزی
مطالعات شرق | تنش میان ایران و رژیم صهیونیستی به اوج خود رسیده و منطقه را در بحران بی‌سابقه‌ای فرو برده است. در طول یک هفتۀ اخیر، دو طرف بارها حملات موشکی علیه یکدیگر انجام داده‌اند و موازنۀ قدرت در خاورمیانه به شدت دگرگون شده است. رژیم صهیونیستی در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ با اعلام عملیات «شیر برافراشته» حملات گسترده‌ای را علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسرائیل، این عملیات را اقدامی سرنوشت‌ساز برای از بین بردن تهدید ایران علیه بقای این رژیم دانست. مناطق مختلف ایران، از جمله تهران، هدف حملات گسترده قرار گرفتند. در این حملات، برخی از فرماندهان ارشد نظامی ایران، از جمله رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و فرماندۀ سپاه پاسداران، و همچنین تعدادی از دانشمندان هسته‌ای ترور شدند. چندین سایت هسته‌ای ایران، از جمله نطنز و فردو، نیز مورد حمله قرار گرفتند.
«آیت‌الله علی خامنه‌ای»، رهبر ایران، حملۀ اسرائیل را جنایت خواند و اعلام کرد که «تل‌آویو با سرنوشتی تلخ و وحشتناک روبه‌رو خواهد شد.» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز در پاسخ، عملیات «وعدۀ صادق ۳» را علیه اهداف نظامی اسرائیل آغاز کرد.
تعداد قربانیان از هر دو طرف به چند صد نفر رسیده و شمار مجروحان از ۱,۵۰۰ نفر فراتر رفته است. با این حال، هنوز هیچ نشانه‌ای از پایان درگیری دیده نمی‌شود.
حمله به روسیه از مسیر خاورمیانه
به گفتۀ کارشناسان تاجیکستان، حملۀ بی‌سابقۀ اسرائیل به ایران در شرایط پیچیدۀ بین‌المللی، آیندۀ کشورهای منطقه را با تردید مواجه کرده است.
آن‌ها تأکید دارند که این حمله زمانی رخ داد که مذاکرات هسته‌ای میان آمریکا و ایران به‌عنوان عاملی برای تضمین ثبات در خاورمیانه تلقی می‌شد. با این حال، اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران، که به کشته شدن شماری از نخبگان نظامی و علمی، از جمله فیزیک‌دانان برجستۀ هسته‌ای ایران منجر شد، مسیر دستیابی به صلح پایدار در منطقه را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
«قاسم بیک‌محمد»، کارشناس مسائل منطقه‌ای تاجیکستان تحولات اخیر خاورمیانه را نمونه‌ای آشکار دانست که نشان میدهد نمی‌توان به آمریکا و مذاکرات با این کشور به‌عنوان تضمین امنیت خود اتکا کرد. وی در مصاحبه با اسپوتنیک تاجیکستان گفت: «با توجه به عوامل ژئوپلیتیکی متعدد، تضاد منافع قدرت‌های بزرگ و وفور منابع طبیعی، به‌ویژه انرژی در منطقه، در صورت گسترش درگیری میان ایران و اسرائیل، این جنگ بی‌شک بازیگران دیگری را که مرز مشترک با این کشورها ندارند، نیز درگیر خواهد کرد و کشورهای ثالث به‌نوعی وارد این جنگ خواهند شد». به نظر او، در صورت شعله‌ور شدن جنگ در خاورمیانه، این درگیری بدون شک به‌طور مستقیم سایر مناطق جهان، به‌ویژه آسیای مرکزی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
قاسم‌بیک همچنین خاطرنشان کرد: «غرب همچنان قصد دارد از آسیای مرکزی ضربه‌ای به روسیه وارد کند و همچنین از این منطقه، ایران را هدف قرار دهد. بنابراین آسیای مرکزی به‌طور خودکار به این درگیری کشیده خواهد شد. از سوی دیگر، مسیرهای تجاری مهم روسیه و آسیای مرکزی، به‌ویژه در اقیانوس هند، نیز ناامن خواهند شد که ممکن است منجر به انزوای ژئوپلیتیکی کشورهای منطقه شود».
بازی غرب
برخی کارشناسان معتقدند که آغاز یک جنگ تمام‌عیار «همه علیه همه» نزدیک است، جنگی که در آن بازیگران پنهان، از جمله گروه‌های تروریستی مستقر در سوریه و افغانستان، نیز نقش خواهند داشت.
«فردوس جلیل‌اف»، کارشناس مسائل امنیتی تاجیکستان تأکید دارد که در صورت تشدید درگیری‌های خاورمیانه، این گروه‌ها به بازیگران فعال این عرصه تبدیل خواهند شد، زیرا جنگ همیشه به نفع تروریست‌ها است. وی یادآور شد: «بی‌تردید، غرب منابع مالی خود را در این کشورها افزایش خواهد داد تا صفوف هوادارانش را دو برابر کند. فعال شدن و تقویت این گروه‌ها، از جمله در منطقۀ پساشوروی، روندی قابل پیش‌بینی است. برای درک بهتر این وضعیت، کافی است نگاهی به تحولات پس از «بهار عربی» بیندازیم، زمانی که صدها نفر راهی خاورمیانه شدند و در مدت کوتاهی، گروه‌های تروریستی همچون داعش و تحریرالشام قدرت گرفتند و منطقه را دستخوش بی‌ثباتی کردند. اکنون، سناریوی مشابهی می‌تواند در سایۀ بحران‌های جاری تکرار شود».
جلیل‌اف خاطرنشان کرد که تأثیر تحولات خاورمیانه بر آسیای مرکزی را می‌توان در اظهارات وزارت‌های امور خارجۀ کشورهای منطقه مشاهده کرد. این کشورها، با در نظر گرفتن این پیش‌بینی‌ها، بر ضرورت حل سریع بحران از طریق مذاکرات، اجرای منشور سازمان ملل، و سایر اسناد بین‌المللی تأکید دارند.
وی معتقد است: «اگر درگیری میان ایران و اسرائیل ادامه یابد و آسیای مرکزی و قفقاز را درگیر کند، کشورهای همسایۀ ایران نیز ممکن است با مشکلات امنیتی جدی مواجه شوند. از جمله فعالیت گروه‌های تروریستی، که در افغانستان و سوریه منتظر فرصت مناسب هستند، احتمالاً شدت بگیرد».
ایران کشوری است که نه‌تنها از نظر فرهنگ و تمدن به تاجیکستان شباهت دارد، بلکه یک شریک راهبردی برای دوشنبه محسوب می‌شود. به همین دلیل، سرنوشت ایران نه‌تنها در محافل رسمی و کارشناسی تاجیکستان مورد بحث قرار می‌گیرد، بلکه مردم عادی نیز به آن توجه دارند. در شبکه‌های اجتماعی، موجی آشکار از حمایت مردمی از ایران دیده می‌شود.
«عبدالغنی محمد عظیم‌اف»، استاد بخش مطالعات منطقه‌ای دانشگاه ملی تاجیکستان در مصاحبه با اسپوتنیک تاجیکستان تأکید کرد: «ایران در دوران جنگ داخلی تاجیکستان در کنار این کشور بود. همچنین، این کشور در کنار روسیه، یکی از مهم‌ترین تضمین‌کنندگان تمامیت ارضی و استقلال تاجیکستان هستند؛ بنابراین، امنیت و ثبات ایران نیز همیشه برای تاجیکستان حائز اهمیت بوده و خواهد بود».
اگرچه کارشناسان تاجیکستانی امیدوارند که جنگ میان ایران و اسرائیل به‌زودی پایان یابد و طرف‌ها از طریق مذاکرات مشکلات خود را حل کنند، اما احتمال ادامۀ تشدید بحران توسط غرب، متحدانش و گروه‌های تروریستی را رد نمی‌کنند. به‌علاوه اینکه تنها قطع صادرات نفت از خاورمیانه می‌تواند یک بحران بزرگ اجتماعی-اقتصادی ایجاد کند که پیامدهای ناگواری برای امنیت جهانی خواهد داشت.
کد خبر:4049
