آسیای مرکزی که از شرق به سین کیانگ در شمال شرقی چین، از غرب به منطقه ساحلی دریای خزر، از شمال به روسیه و از جنوب به افغانستان و ایران (جهان اسلام) منتهی می‌شود، همواره برای قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای، جغرافیایی اغواکننده بوده و پس از فروپاشی شوروی سابق، منطقه مجددا کانون توجه قدرت‌ها قرار گرفته است.
این منطقه در سال‌های اخیر با توجه به موقعیت جغرافیایی، محیط انسانی و تضاد منافع بازیگران، بسترساز بروز چالش‌های امنیتی از سوی گروه‌های تکفیری بوده و همچنانکه بخش مهمی از ولایت خراسان در چارچوب نظریه داعش را نیز در بر می‌گیرد. با توجه به این موضوع، بررسی روندهای آتی آسیای مرکزی و مناطق پیرامونی؛ منطقه را به دلیل قرار گرفتن در حوزه ژئوپلتیک قدرت‌های خارجی، یأس و نومیدی مردم از حاکمیت‌ها، بحران هویت و... مستعد بروز تحولات عمیق و گسترده می‌کند. گرچه چشم انداز این تحولات چندان روشن نیست، اما میزان اثربخشی فاکتورهای متنوع و متضاد از جمله چگونگی حل بحران هویت در تعیین نوع این تحولات به طور جدی موثر است. در همین حال، اسلام بومی که بخش مهمی از هویت تاریخی مردم آسیای مرکزی و عنصر کلیدی در تحولات آینده حیات سیاسی و اجتماعی منطقه است، به دلیل انقطاع تاریخی منطقه از جهان اسلام، فاقد پشتوانه‌های ایدئولوژیکی و تئوریکی ریشه دار بوده و تفکرات عمدتا وارداتی اکنون به معضلی عظیم تبدیل یافته است.
 طی سال‌های اخیر، جریانات اسلامی در منطقه صف بندی جدیدی پیدا کرده‌اند که اسلام سنتی (حنفی)، تصوف، تفکرات سلفی، تفکرات اخوانی، شیعی، لیبرالیسم با پوسته اسلامی (اسماعیلیه و فتح الله گولن) در کنار سکولاریسم متکی بر ناسیونالیسم قومی، جریانات فکری فعال منطقه را تشکیل می‌دهند. همچنین، طی ۴ سال گذشته در منطقه، رشد جریانات تکفیری و سلفیت روند پرشتابی داشته است. به نحوی که امروز، حضور سلفی‌ها در جامعه نمود آشکاری داشته و منطقه یکی از کانون‌های اصلی تأمین نیروی انسانی جریانات تکفیری در غرب آسیا محسوب می‌گردد. در مقابل این رشد شتابان، فرهنگ اسلامی منطقه در حال فاصله گرفتن از فرهنگ اسلامی ایرانی بوده و گرایش واگرایانه جریانات اسلامی از انقلاب اسلامی به نفع گروه‌های تکفیری به وضوح قابل مشاهده است.
بنابراین مقدمه، پژوهش حاضر که بمنظور تحلیل وضعیت روند افراط‌گرایی در آسیای مرکزی تهیه و تدوین شده است، به دنبال پاسخ به این سوأل است که چه عواملی در رشد و گسترش جریان افراط در آسیای مرکزی موثر بوده و کدام راه حل ها و اقدامات برای برون رفت از این معضل بیان شده است.
تحلیل وضعیت پیش رو، حاصل بررسی اخبار و تحلیل‌های رسانه‌ای دو سال اخیر (از آغاز سال ۱۳۹۳ تا پایان خرداد ۱۳۹۵) است که با استفاده بیش از ۴۰ سامانه اینترنتی و نظریات بیش از یکصد کار‌شناس و مقام سیاسیی، امنیتی، نظامی منطقه؛ جمع آوری و تدوین شده است.  بیشتر این سامانه‌ها و کار‌شناسان، روس گرا بوده و منافع روسیه را دنبال می‌کنند و در این زمینه، غربی‌ها دارای خلا خبری و حضوری میدانی هستند.